لازم باشد پارازیت می فرستیم!

گفت و گو : علی البرزی*

اشاره :

شنیدن مباحث و مسائل مربوط به رسانه های یک کشور آن هم از زبان رایزن مطبوعاتی، آموزشی و فرهنگی کشورهمسایه ایران یکی از بهترین شکل اطلاع رسانی در حوزه رسانه است، چرا که رایزن های مطبوعاتی در سفارتخانه ها به طور دائم در حال رصد وضعیت رسانه های کشور خود و کشورهای همسایه هستند.

این افراد رسانه های کشوری که درآن حضور دارند را زیر ذره بین رسانه ای خود قرار می دهند تا علاوه بر رصد اخبار و گزارش های مرتبط با کشورشان، اخبار و اطلاعات به روز و آنلاینی از وضعیت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشورهای همسایه داشته باشند. به همین دلیل است که همواره رایزن های فرهنگی – مطبوعاتی به چشمان تیز بین و گوش های شنوای سفیران کشورهای گوناگون تشبیه شده اند. در گفت و گو با رایزن مطبوعاتی کشور پاکستان تلاش شده است تا رسانه های پاکستان مورد ارزیابی دقیق قرار گیرند و درباره سیاست های اصلی رسانه در کشورهمسایه شرقی ایران برای مخاطبان ماهنامه مدیرت ارتباطات بیش از گذشته اطلاع رسانی شود.

براساس برآورد سال ۲۰۱۲ پاکستان با بیش از ۱۸۰ میلیون نفر جمعیت ششمین کشور پرجمعیت دنیاست. نوع حکومت این کشور جمهوری پارلمانی فدرال است و از ۴ ایالت و چهار قلمرو فدرالی تشکیل می‌شود. پاکستان هم از نظر زبانی و قومی و هم از نظر جغرافیایی کشور متنوع است. اردو و انگلیسی زبان‌های رسمی این کشور، اسلام آباد پایتخت و کراچی بزرگترین شهر پاکستان است.

^[1]درحال حاضر بیش از ۱۸۰۰ روزنامه در این کشور منتشر می شوند که بیشتر این روزنامه ها در دست مردم و بخش خصوصی است و تنها چند روزنامه و یک خبرگزاری دولتی در اختیار حکومت و دولت این کشور است.

در طول این مصاحبه با دفاع تمام قد “محمد مظفر حسین جعفری” رایزن فرهنگی مطبوعاتی پاکستان از وضعیت آزادی و دموکراسی رسانه ای در پاکستان، برای لحظاتی تردید کردیم که شاید این دفاع به دلیل قرار گرفتن در شرایط مصاحبه است و واقعیت با آنچه که رایزن مطبوعاتی می گوید، متفاوت است!

اما زمانی که به سراغ کارشناسان و اصحاب رسانه رفتیم، نظرات و دیدگاه های آنها درباره آزادی کامل رسانه ها در کشور پاکستان مهر تاییدی براظهارات ” محمد مظفر حسین جعفری” رایزن مطبوعاتی پاکستان بود.

البته درکار رسانه نباید پیش داوری کرد و باید قضاوت را برعهده مخاطب گذاشت تا با آنچه که از مطالب برداشت می کند، نتیجه گیری درستی درباره یک موضوع داشته باشد. پس قضاوت درباره این مصاحبه و وضعیت رسانه در کشور پاکستان باشد بر عهده شما.

************************************************

*آقای جعفری! نظام رسانه ای در کشور پاکستان بر چه مبنایی شکل گرفته است و چه اهدافی را دنبال می کند؟

نظام رسانه ای در کشور پاکستان برمبنای سه اصل آزادی مطبوعات، نقد صحیح و اصولی و اطلاع رسانی مفید و موثر شکل گرفته است. در کشور پاکستان تمامی رسانه ها آزاد هستند و می توانند مطالب گوناگون در حوزه های اجتماعی ، اقتصادی ، سیاسی و ورزشی منتشر کنند. البته در کنار انتشار مطلب یکی از وظایف اصلی رسانه ها در پاکستان به چالش کشیدن عملکرد مدیران بخش های گوناگون این کشور است، چرا که ما معتقدیم رسانه می تواند به عنوان موتور محرک برای پیشرفت جامعه و فعال بودن مدیران نقش داشته باشد.

*شما از همین ابتدای بحث به یکی از مباحث مهم یعنی انتقاد و فضای آزاد رسانه ای اشاره کردید، در کشور پاکستان در حوزه رسانه تا چه میزان فضای انتقاد وجود دارد، یعنی دست رسانه ها تا چه حد برای انتشار مطالب انتقادی از دولت و مدیران کشور باز است؟

^[2]رسانه ها در حوزه نقد آزادی کامل دارند، رسانه ها می توانند تمامی مسائل و موضوعات مرتبط با مدیران و دولتمردان را به چالش بکشند و نقد کنند، هیچ مورد خاصی وجود ندارد. فضای باز و آزاد در حوزه رسانه به ویژه مطبوعات وجود دارد. من با قاطعیت اعلام می کنم که یکی از راهکارهای ما برای بها دادن به رسانه و ایجاد فضای دموکراسی در کشور پاکستان آزادی های مشروع و قانونی به رسانه ها است.

*به طورطبیعی وقتی یک مقام و یا مسئول در مقابل خبرنگار قرار می گیرد، به دلیل شرایط مصاحبه تلاش می کند تا پرسش ها را آنطور که به مصلحت است، پاسخ دهد! آیا شما هم به دلیل قرار گرفتن در وضعیت مصاحبه با این قاطعیت از آزادی رسانه ها صحبت می کنید و یا در واقعیت هم این موضوع صادق است؟

لازم نیست که اظهارات من در زمان مصاحبه با شما و یا زمان دیگری متفاوت باشد، شواهد موجود مشخص است، شما می توانید به مطبوعات پاکستان مراجعه کنید، ما اصل را بر آزادی گذاشته ایم. البته نقد رسانه ای هم باید درچارچوب قانون اساسی کشور پاکستان باشد. ما به محدودیت رسانه ای اعتقادی نداریم تا زمانی که یک رسانه بخواهد پا را از حد معمول فراتر بگذارد و به دنبال توهین به ارزش های اسلامی و مردمی باشد.

ما در چارچوب دموکراسی حرکت می کنیم و در نتیجه رسانه ها هم در همین چارچوب حرکت می کنند. برای مثال درماه گذشته درباره ماجرایی در دیوان عدالت و قوه قضائیه پاکستان تمامی رسانه ها به صورت آزادانه به این موضوع پرداختند و تا جایی که می توانستند نقد کردند و هیچ مشکلی وجود نداشت.

*پس دراین شرایط با توجه به قانون اساسی پاکستان خط قرمز رسانه ای چگونه تعریف شده است؟

خط قرمزرسانه ای در پاکستان اینگونه تعریف شده است که مطالب ، گزارش ها ، نقد ها، یادداشت ها و سرمقاله ها بر خلاف قوانین شرع و ارزش های اسلام نباشد، علیه مذاهب اسلامی نباشد، در جهت تضعیف ارتش و نیروهای مسلح نباشد و در نهایت به دنبال بد نامی شخص و یا گروهی نباشند. در قانون اساسی به همین موارد اشاره شده است و آزادی کامل برای فضای باز رسانه ای وجود دارد.

*یعنی برای مثال یک روزنامه در پاکستان می تواند از شخص اول کشور انتقاد کند؟

بله! نه تنها انتقاد بلکه می تواند عملکرد مدیران ارشد مانند رئیس جمهور و دیگران را هم مورد بررسی قراردهد. در مطبوعات پاکستان توجه ویژه ای به بخش سرمقاله روزنامه ها شده است.

^[3]معتقدیم سرمقاله ای که در ابتدای یک روزنامه منتشر می شود، از اهمیت ویژه ای برخوردار است ، چرا که هم می تواند به عنوان تریبون خبرنگاران و روزنامه نگاران برای اعلام دیدگاه ها و نظرات در بخش مهمی از یک روزنامه باشد و هم به دلیل توجه ویژه مدیران به این بخش از قدرت انتقادی خوبی برخوردار است و می تواند به عنوان یک جایگاه نقد رسانه ای مطرح شود. سرمقاله ها های روزنامه های پاکستان یک جایگاه رسانه ای برای انتقاد از مدیران ارشد و سیاست های کشور و بیان مشکلات مردم است.

البته باز تاکید می کنم که طبق قانون اساسی نظام رسانه ای نباید به تریبونی برای هتاکی به یک شخصیت و یا گروه تبدیل شود. نظام رسانه ای پاکستان بر مبنای نقد منصفانه به دور از توهین ، هتک حرمت و شایعه پراکنی و جبهه گیری رسانه ای است.

*آیا گروه های مخالف مانند طالبان که بخشی از آنها در پاکستان حضور دارند، رسانه ای در اختیار دارند ؟

تعداد محدودی رسانه در اختیار این گروه ها است، اما از نظر قانونی به دلیل اینکه رسالت این روزنامه ها مخالفت با دولت پاکستان است، از انتشار آنها جلوگیری می شود.

*در حال حاضر چه تعداد روزنامه در پاکستان منتشر می شود؟

طبق آخرین آماری که وزارت اطلاع رسانی پاکستان اعلام کرده است، در حال حاضر تعداد ۱۸۰۰ روزنامه منتشر می شود که به زبان های انگلیسی، اردو و زبان های محلی منتشر می شود.

برای مثال روزنامه قدیمی «جنگ» به زبان اردو با تیراژبالا و روزنامه «نوای وقت» هم با تیراژ بالا منتشر می شوند.

*تا جایی که خاطرم است، تا چند سال پیش قرار بود که به دلیل تعداد زیاد روزنامه در پاکستان تعدادی موسسه مطبوعاتی هم تاسیس شود!

همین روزنامه ها «جنگ» و «نوای وقت» درحال حاضر دوگروه خبری بزرگ هستند مانند موسسه های همشهری، اطلاعات و کیهان در ایران، دو موسسه بزرگ هستند. علاوه بر این موسسه های بزرگ مطبوعاتی مانند «دان» هم فعالیت می کنند.

*۱۸۰۰ روزنامه تحت مدیریت دولت است و یا بخش خصوصی ؟!

دولت پاکستان تنها یک شبکه تلویزیونی ملی و یک خبرگزاری به نام APPدراختیار دارد. شبکه تلویزیونی و خبرگزاری بخش خصوصی ۸۹ شبکه تلویزیونی در اختیار دارد.

ما در پاکستان ۴ ایالت داریم، یکی ازایالات پاکستان ایالت پنجاب است که از نظر جمعیت بزرگترین و از نظر اقتصاد مهمترین ایالت است. در این ایالت تنها ۱۹ روزنامه به صورت روزانه منتشر می شود.

علاوه بر این درایالت سند که مرکزشهر کراچی است، ۱۷ روزنامه و در ایالت خیبر پختونخوا ۵ روزنامه و در نهایت در ایالت بلوچستان که هم مرز سیستان و بلوچستان ایران است، ۵ روزنامه منتشر می شود. در اسلام آباد پایتخت پاکستان هم ۹ و در بخش کشمیر هم ۶ روزنامه به صورت روزانه منتشر و در اختیار مردم قرارمی گیرد که همه در اختیار بخش خصوصی است.

*هر ایالت پاکستان برای خود رئیس، شهردار و مدیران جداگانه ای دارد، آیا این افراد در انتشار این روزنامه ها دخالتی دارند و درحقیقت صاحب امتیازی و یا حمایت هایی از روزنامه ها می کنند؟

نه ! بیشتر این روزنامه ها در اختیار بخش خصوصی و مردم هستند.

*هزینه های انتشار یک روزنامه بسیار زیاد است، مردم چگونه این روزنامه ها را منتشر می کنند؟

تمامی هزینه های این روزنامه ها از طریق جذب آگهی از بخش خصوصی تامین می شود.

*اما دربرخی از روزنامه های پاکستان اگهی هایی مشاهده می شود که مربوط به وزارتخانه ها و ادارات دولتی است؟

البته دولت هم با ارائه آگهی های گوناگون و توزیع این آگهی ها براساس سیستم جامع بین روزنامه های پاکستان به نوعی به روند انتشار منظم روزنامه ها کمک می کند. این اگهی ها برای کمک دولت به رسانه ها واگذار می شود.

*با این اوصاف به طور میانگین سرانه مطالعه هر شهروند پاکستانی در روز چه مدت زمانی است؟

سرانه مطالعه در ایالت های پاکستان با هم متفاوت است، برای مثال درایالت پنجاب ۸ /۴۴ درصد، در ایالت خیبر پختونخوا ۴/۱۵ درصد و در نهایت در ایالت سند ۲/۱۴ درصد سرانه مطالعه مردم است.

*برآورد کلی سرانه مطالعه در کل کشور پاکستان چه میزان است؟

در کل کشور ۳۵ درصد مردم روزنامه ها را به صورت روزانه مطالعه می کنند.

*فکرنمی کنید این آمار با توجه به تعداد زیاد رسانه در پاکستان بسیار پایین باشد!

بله! این موضوع دلیل خاص خودش را دارد، در بخش هایی از پاکستان به ویژه روستاها مردم از سواد چندانی برخوردار نیستند و این آمار پایین در بحث سرانه مطالعه هم در همین ارتباط است.

*طبق آمار در حال حاضر چند درصد از مردم کشور پاکستان با سواد هستند؟

طبق آخرین اعلام رسمی دولت بالای ۵۶ درصد با سواد هستند.

*پاکستان از جمله کشور هایی است که به انتخابات آزاد بسیار اهمیت می دهد ونمایندگان مجالس گوناگون این کشور توسط مردم انتخاب می شوند، آیا درآستانه انتخابات در پاکستان رسانه های حزبی و در اصطلاح انتخاباتی هم متولد می شوند؟

نه! در کشورما این موضوع مرسوم نیست، اگرهم قرار باشد مطلبی درباره انتخابات نوشته شود، در ویژه نامه های مناسبی همان روزنامه ها منتشرمی شود. با این تعداد روزنامه دیگر جایی برای فعالیت روزنامه ها و سایت های مناسبی باقی نمی ماند.

*شما در صحبت های خود اشاره کردید که طبق قانون اساسی پاکستان رسانه ها نباید مواردی که توهین به اسلام و ارزش های مذهبی باشد را منتشر و یا پخش کنند، با توجه به این موضوع آیا شبکه های ماهواره ای برای استفاده مردم پاکستان بازهستند؟

بله ! بیش از ۴ هزار شبکه ماهواره ای و کابلی در پاکستان فعال و قابل دریافت هستند و همه مردم می توانند استفاده کنند. دلیل خاصی وجود ندارد، سیاست ما اطلاع رسانی دقیق و شفاف به مردم است و نیازی نمی بینیم که محدودیتی اعمال کنیم.

*آیا تا به حال برای جلوگیری از دسترسی مردم به شبکه های ماهواره ای خارجی از پارازیت استفاده کرده اید؟

نیازی در این باره احساس نشده است، البته اگرنیازباشد این کاررا هم می کنیم، اما تا به امروز همه شبکه های ماهواره ای باز و در اختیار مردم بوده است. ما معتقد به فرهنگ سازی صحیح در راستای تکنولوژی برترهستیم.

فرهنگ و تکنولوژی باید با هم تطبیق داده شود تا بهترین بهره برداری ها را داشته باشیم. نمی توانیم به بهانه فرهنگ از تکنولوژی چشم پوشی کنیم و یا به بهانه تکنولوژی فرهنگ اصیل را زیر پا بگذاریم. در کشور پاکستان ما به دلیل اینکه یک کشوراسلامی هستیم، بسیاری از شبکه های داخلی که به صورت کابلی است و یا روی ماهواره پخش می شود، به مباحث دینی و اسلامی می پردازند.

ما خودمان برنامه های مفید و خوراک رسانه ای تولید می کنیم و در کنار آن مردم هم با داشتن حق انتخاب می توانند از شبکه های ماهواره ای استفاده کنند. ما معتقدیم اعمال محدودیت علامت سوال بزرگی در برابر مردم قرارمی دهد تا به دنبال پشت پرده محدودیت باشند ونتیجه معکوس خواهد داشت.

ما تمامی ماهواره ها را کنترل و رصد می کنیم، اما نه آنقدر شدید که شبکه ها را قطع کنیم و یا پارازیت بفرستیم. در نهایت اگرشبکه ماهواره ای تخلفات زیادی داشته باشد ، مجوزش در داخل کشور پاکستان برای فعالیت لغو و از پخش آن جلوگیری می شود.اما این بدان معنی نیست که ما همه شبکه های ماهواره ای قطع کنیم و یا پارازیت بفرستیم.

*کشور پاکستان به دلیل قرار گرفتن در مسیر ترانزیت مواد مخدر و همسایگی با افغانستان به طور طبیعی با معضل مواد مخدر مواجه است، در این شرایط رسانه های پاکستان چگونه به موضوع مواد مخدر می پردازند؟

ازچند سال پیش سیاستی برای این موضوع در دستور کار رسانه ها به ویژه مطبوعات قرارگرفت که بر مبنای آن رسانه ها موظف شدند تا به صورت مرتب با انتشار گزارش، یادداشت و نقد رسانه ای به موضوع آسیب های مواد مخدر بپردازند.

*اگر موافق باشید ، اشاره ای هم به فضای مجازی داشته باشیم، در حال حاضر چه تعداد سایت خبری درپاکستان فعال هستند؟

ما یک خبرگزاری دولتی داریم و در کنار آن ۷ خبرگزاری غیر دولتی هم فعال هستند.

*در بحث صدا چطور، چه تعداد رادیو در پاکستان فعال است؟

ما یک رادیو به نام pbc داریم که برنامه های گوناگونی پخش می کند و علاوه براین ۱۷۶ رادیو روی موج اف ام پخش می شود که از این تعداد ۳۵ رادیو غیر تجاری و تنها برای اطلاع رسانی فعال هستند./ انتهای مطلب

*ماهنامه مدیریت ارتباطات