لایحه ای که در مسیر قانون رکورد دار شد!

گفت و گو : علی البرزی

اشاره :

شاید زمانی که در تاریخ ۸۴/۵/۱۰ «لایحه جامع حمایت از ایثارگران»، از سوی دولت هفتم در ۵۹ ماده برای تصویب به مجلس ارائه شد، هیچ کس فکرش را هم نمی‌کرد این لایحه که قشر عظیمی از ایثارگران، جانبازان و رزمندگان با آن در ارتباط هستند، به طولانی‌ترین لایحه تاریخ کشور تبدیل شود. سال ۸۴ زمانی که خبر ارائه لایحه‌ای با عنوان «لایحه جامع حمایت از ایثارگران» از تریبون‌های رسمی اعلام شد، همگان تصور می‌کردند که این لایحه با هدف ارائه بهترین خدمات در بخش‌های گوناگون به جامعه ایثارگری به سرعت مورد بررسی قرارمی گیرد و برای اجرا به بخش‌های مختلف ابلاغ می‌شود.

این لایحه از سال ۸۴ تا ۹۱ درزمین سه نهاد رسمی دولت، شورای نگهبان و مجلس دست به دست شده و هر کدام در بخش‌های گوناگون این لایحه نظارت، اعمال تغییر و درحقیقت چکش کاری داشته‌اند، تا بلکه لایحه‌ای خوب و شایسته ایثارگران به تصویب نهایی برسد، اما مشخص نیست با وجود این همه چکش کاری نهایی شدن این لایحه بیش از ۷ سال به طول انجامید.

برای واکاوی فراز و نشیب های موجود بر سر راه تصویب لایحه جامع ایثارگران و همچنین آشنایی با جزئیات و مفاد این قانون گفت و گویی انجام داده ایم با غلامرضا یاوند عباسی ، دبیر سابق شورای مشاوران وزرا در امور ایثارگران و مشاور کنونی کمیسیون اجتماعی مجلس.

غلامرضا یاوند عباسی از جمله افرادی است که از ابتدای پیشنهاد این لایحه به مجلس در جریان کامل جزئیات آن قرار داشته است و چه بسا ناگفته هایی هم از این لایحه پر حاشیه و طولانی داشته باشد، عباسی هم اکنون مشاور کمیسیون اجتماعی در امور ایثارگران است.

گفت و گوی ما با وی هم اینک پیش روی شماست.

******************************************

*آقای یاوند عباسی ! در این گفت و گو قصد داریم علل و عوامل طولانی شده تصویب لایحه ای جنجالی که سال ها در مسیر تصویب خاک خورده و به تازگی به تصویب نهایی رسیده است را مورد بررسی قرار دهیم، به واقع چرا این لایحه با اهمیت به طولانی ترین لایحه تاریخ قانون گذاری کشورتبدیل شد؟

در قوانین به تناسب خدماتی که ارائه می شود ایثارگر را تعریف کرده اند، به طور طبیعی رزمندگان از اقشار ایثارگر هستند، جانبازان ، آزادگان ، خانواده های محترم شهدا ، همه اینها اقشار ایثارگر هستند. اما جامعه هدف بنیاد شهید و امور ایثار گران اقشار خانواده معظم شهدا ، جانبازان و آزادگان هستند

*یکی از مباحث اصلی که سالها درگیر آن بوده ایم، بحث لایحه جامع ایثارگران است که در مجلس به تصویب رسید، اما برخی از مواد آن مورد ایراد شورای نگهبان قرار گرفت به چه دلیل لایحه جامع خدمات رسانی در امور ایثارگران- لایحه ای که از سال ۷۹ در دستور کار مجلس قرار داشته است- روند رسیدگی و تصویب نهایی آن بسیار طولانی بود؟

به واقع یکی از طولانی ترین مسیر ها برای تصویب را در این لایحه می توان مشاهده کرد . به نظر من این لایحه از این نظر رکوردار است. البته بخشی از این طولانی شدن، به خاطر علاقه مندی مسئولان به افزودن بندهای بیشتر بوده است که مدام می خواستند بهتر و در جایگاه و شان ایثارگران انجام شود.

*یعنی معتقد هستید، طولانی شدن مراحل تصویب لایجه جامع ایثارگران، تنها به دلیل علاقه مسئولان به خدمات رسانی به جامعه ایثارگری بوده است و گزینه دیگری درباره این موضوع وجود ندارد؟

این وسواس به خرج دادن ها و گاهی اوقات برخورد کردن با بعضی از مشکلات، چون نگاه ها متفاوت است، گاهی اوقات یک موضوعی را اقشار ایثارگران با آن موافق هستند ولی دولت به دلیل نبودن اعتبار و بودجه یا مسائل دیگر مخالفت دارد. گاهی اوقات موردی تصویب می شود و گروهی از ایثارگران مخالف آن هستند و این کشمکش ها باعث می شود که تا به امروز متاسفانه لایحه روی زمین بماند.

البته مطلب خیلی مهمی هم که محل اختلاف شده و گاهی سبب معطل ماندن لوایح می شود و افراد خدوم و ارزشی را به هم بدبین کرده و با هم درگیر می کند. دو نگاه متفاوتی است که عرض می کنم.

گروه اول که در اصل مدیران رده بالای بنیاد شهید و امور ایثارگران بیشتر طرفدار آن هستند، بنیاد را ناظر و دستگاههای اجرایی را مجری می دانند، آنها می گویند هر دستگاه وظیفه ای نسبت به مردم دارد و نسبت به ایثارگران وظیفه ای ویژه و بنیاد باید کار سیاستگذاری و نظارت را انجام دهد.

گروه دیگر معتقدند که بنیاد مجری است و دستگاههای دیگر هم کمک و همکار. اینها می گویند فلسفه ایجاد بنیاد برای خدمات رسانی بوده و یک نهاد نمی تواند هم مصداق ایثارگری را تعیین کرده و میزان جانبازی را تعیین کند، خدمات هم بدهد و هر جایی که صلاح دید میزان خدمت را کم و زیاد کند و یا حتی در مواقعی افرادی را به دلایلی که موجه می داند از شمول ایثارگری حذف نماید.

*قانون کدام نظر را تأیید می کند؟

زمانی جدولی تهیه کردیم و تمام نکاتی را که در قانون اساسنامه بنیاد شهید و امور ایثارگران در آن بررسی کردیم، تنها دو بند از وظایف بنیاد از جنس نظارت همراه با اجرا بود و مابقی همه جنس اجرا داشت.

*بازهم پای بنیاد شهید به میان آمد، چرا بنیاد در این ماجرا قصد دارد که نقش ناظر را بازی کند؟

من سخنگوی بنیاد نیستم و می توانید از مسئولان آن بپرسید ولی از خود آنان شنیده ام که تمایلی دارند اعتبارات ایثارگران در یک جا متمرکز شود.

*اگر تمامی اعتبارات ایثارگران یک جا متمرکز نباشد، مگر اتفاق خاصی در کشور می افتد؟

به نظر من اتفاق خاصی نمی افتد. بنده خود در الجزایر شاهد بودم که وزیرالمجاهدین الجزایر با افتخار می گفت که ما چهارمین دستگاه از نظر حجم بودجه هستیم.

آنها بودجه درمان،آموزش و رفاه و…را یکجا می گرفتند و بین دستگاهها تقسیم می کردند و البته زمانی که به هر دلیل کمبودی پیش می آمد خدمات متوقف نمی شد و در مطالبات آنها محسوب می شود. و به این شکل وزارت المجاهدین در امر اجرا فعال بود و ضمنا با اعتباری که توزیع می کرد ضمن استفاده از مشارکت دیگران بر هزینه آن هم بگونه ای نظارت می کرد.

*اصل و اساس شکل گیری این لایحه چه چیزی بوده است و قرار است که چه خدماتی را به ایثارگران ارائه کند؟

باید بپذیریم جای یک مجموعه قوانین در چارچوبی هدفمند وهمه جانبه نگر که برای همه اقشار ایثارگر دارای برنامه باشد خالی است. یک لایحه جامع هم باید جامعیت داشته باشد و هم از ورود مسایل غیر مرتبط جلوگیری کند یعنی همه مسایل آموزشی ، فرهنگی و رفاهی ،درمانی و هر چه را که حوزه ایثارگران به آن نیازمند است را در نظر بگیرد.

اما جامعه ایثارگران طیف های گوناگونی دارد، شما حتی اگر بخواهید فقط برای جانبازان ضایعه نخاعی یک طرح درمانی برقرار کنید کار سختی در مقابل دارید پزشکان می گویند که جانباز قطع نخاعی با جانباز قطع نخاعی دیگر نیازهای متفاوتی دارد، هر کدام مسائل خاص خودشان را دارند و کار سنگینی است.

حالا اگر ما بخواهیم در طرح جامع خانواده های معظم شهدا، اعم از همسر ، فرزند ، والدین و چه بسا برادر وخواهر شهید و رزمندگان و اقشار جانباز با ضایعات گوناگون و آزادگان را در نظر بگیریم، باید مقتضیات هر یک را مورد توجه قرار دهیم و به هر حال به طور طبیعی کار بسیار سنگینی است.

ابتدا در ماده ۴۳ قانون برنامه سوم توسعه تهیه طرح جامع پیش بینی شده بود در سال ۷۹ گوناگونی را در دفتر مشاور رییس جمهور در امور ایثارگران و دفتر شورای مشاوران وزرا در امور ایثارگران داشتیم در حوزه های معیشتی ، فرهنگی ، رفاهی ، ۲۰۲۹ نفرساعت کار کارشناسی روی این موضوع انجام شد.

*یعنی در حقیقت چند ماده قانونی و لایحه با هم تجمیع شده است تا لایحه جامع شکل گرفته است؟

بله! البته ما قانون زیاد داریم شاید چندین کتاب قانون در مورد ایثارگران در کشور موجود باشد، اما بسیاری از این قوانین خاصیتی ندارند، عمرشان گذشته است و دیگر کاربردی ندارند.و یا خیلی کلی است و قید بی خاصیت اولویت را به همراه دارد.

به طور طبیعی قوانینی که مورد نیاز و اثرگذار بود، باید در داخل لایحه جامع لحاظ و پیش بینی های جدیدی باید انجام می گرفت، این موضوع تا پایان برنامه سوم توسعه در کش و قوس بود که در نهایت در تاریخ ۱۰/۰۵/۸۴ یعنی اواخر عمر دولت هشتم لایحه ۲۰۵ ماده ای در قالب ۵۸ماده به مجلس رفت، باز هم یک فرآیندی داشت و این بار به استناد ماده ۹۹ قانون برنامه چهارم توسعه ، چون در قانون برنامه چهارم اشاره شده بود، دوباره در دستور کار مجلس قرار گرفت.

نمایندگان مجلس هم طبق اصل ۸۵ قانون اساسی لایحه را فرستادند به کمیسیون اجتماعی و اختیار را به کمیسیون اجتماعی مجلس دادند که این موضوع را دوباره بررسی کنند و در جریان بیندازند. اما سرانجام در دولت نهم در تاریخ ۰۴/۰۶/۸۵ دولت لایحه ای را به مجلس فرستاد که اصلا از خیر لایحه گذشتیم و آن را استرداد کرد.

*حرف حساب دولت در آن زمان چه بود؟ آیا بحث مالی طرح مطرح بود و یا اختلاف نظری پیش آمده بود؟

در آن زمان دولت از روند مباحث راضی نبود و می گفتند که تغییرات آنقدر در این لایحه زیاد شده است که آن چیزی که ما قصد داشتیم نشده است. اما با اینکه لایحه جدید دولت در مجلس اعلام وصول نشده بود ، یک روز بعد از آن مجلس آمد همان لایحه ای که دولت استرداد آن را درخواست کرده بود را مصوب کرد.

*چرا مجلس این کار را کرد و لایحه را استرداد نداد، آیا پشت پرده ایی وجود دارد؟

گمان نمی کنم بحث خاصی داشته باشد. پس از تصویب رفت و برگشت هایی بین شورای نگهبان و مجلس بود که در نهایت با اصرار مجلس به مصوبات خودش این لایحه راهی مجمع تشخیص مصحلت نظام شد.

*ضعف اصلی این لایحه در کجا بود اگر بخواهید به صورت شاخص از یکی از نقاط ضعف که باعث شده است به تاخیر بیفتد را اشاره کنید ، آن مورد کدام است ؟

بند های اصلی که مجمع تشخیص مصلحت نظام روی آن تاکید داشتند ۵ بند بوده است و تبصر ۲ ماده ۳۹ شاه بیت اختلاف نظرها بوده است زمانی که این لایحه به مجمع رفت ، مجمع از یک طرف مواجه شد با اعتراضات گروهی از ایثارگران و از سوی دیگر بحث مالی طرح مطرح بود. دولت معتقد بود که نمی تواند زیر بار مالی این طرح برود. در نتیجه نظرات و دیدگاه های گوناگونی به وجود آمد.

*می توان گفت نظرات گوناگون یکی از دلایل به تاخیر افتادن این لایحه بوده است؟

بله! لایحه جامع ایثارگران از مجلس هفتم آمد به مجلس هشتم بعد هم پس از کش و قوس های فراوان به مجمع و شورای نگهبان ارسال شد. در مسیر رفت و برگشت های لایحه هرکس نظر خودش را اعمال کرد ، مجمع یک نظر داشت، شورای نگهبان یک نظر و مجلس هم یک نظر . میتوانیم این نتیجه را در این بخش بگیریم که اختلاف نظرات باعث به تاخیر افتادن این لایحه در آن مقطع زمانی شد.

یکی از موارد اختلافی هم بحث رزمندگان بود. از همان سال ۷۹ ، بنیاد شهید و امور ایثارگران محور این موضوع بود که البته سال ۷۹ بنیاد شهید ، ستاد رسیدگی به امور آزادگان و بنیاد جانبازان جدا بودند خب از همان زمان این موضوع مطرح شد که رزمنده جزء جامعه هدف بنیاد شهید و امورایثارگران فعلی و آن نهاد ها نیست نهایتا در لایحه ای هم که در ۱۰/۰۵/۸۴ دولت هشتم به مجلس فرستاد اینجا هم رزمندگان را جدا کردند و اینطور مقرر شد که نهایتا برای رزمندگان یک لایحه جامع خدمات رسانی دیگری تدوین بشود یعنی رزمندگان طرح و قانون دیگری داشته باشند و سایر ایثارگران هم به همین شکل حالا من این خبر خوش را داخل پرانتز به شما عرض کنم که به هر حال در قانون برنامه پنجم توسعه مطابق بند ی ماده ۴۴سند راهبردی خدمات رسانی به رزمندگان توسط ستاد کل نیروهای مسلح با همکاری وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ، بنیاد شهید و امور ایثارگران و معاونت نظارت و راهبردی ریاست جمهوری تهیه و به تصویب هیئت وزیران میرسد البته امیدواریم که سرنوشت آن دچار سرنوشت لایحه جامع خدمات رسانی به ایثارگران نشود

*این خبر خیلی خوبی است، اما چه تضمینی وجود دارد که این طرح به سرنوشت لایحه گذشته دچار نشود و اجرایی بشود ، چه پشتوانه قوی دارد ؟

چون در اینجا گفته است که دولت مصوب کند و مجلس را بعد نگفته است ، قاعدتا وزارت دفاع و ستاد کل وقتی میخواهند با یکدیگر بشینند و این موضوع را ببندند ، ۲وزارت خانه و سازمان همجنس هستند و میتوانند چیزی را مصوب کنند که در خود دولت مصوب شود و دولت این را قبول کند و وقتی که از فیلتر دولت عبور کرد این لازم الاجرا است مگر اینکه مباحثی داشته باشد که نیازمند رفتن به مجلس باشد خب بنده و شما هیچ کدام نمیتوانیم این تضمین را بدهیم که اگر مجلس رفت چه اتفاقی برای آن میفتد اما واقعا تجربه لایحه جامع خدمات رسانی به امور ایثارگران به ما میگوید که باید از بعضی از بلند پروازی ها پرهیز کنیم در واقع دنبال موادی باشیم که عقلایی تر و منطقی تر و امروز قابلیت اجرا را دارد خب وقتی این تصویب شد ، گاهی اوقات آنقدر سنگ بزرگ برمی داریم که درواقع نمی توانیم این سنگ را از زمین بلند کنیم، خب اگر این اتفاق برای بحث رزمندگان هم بیفتد این سرنوشت هم متصور هست که امیدوار هستیم اینطور نشود .

*سراتجام لایحه جامع به کجا رسید؟

مجمع در تاریخ ۲/۱۰/۹۱ لایحه را همانگونه که دریافت کرده بود یعنی به نفع مجلس مورد تصویب قرار داد و جهت ابلاغ به دولت راهی مجلس شد. و قطعا در این چند روز به دولت ابلاغ می شود.

*شنیده شده هنوز این قانون ابلاغ نشده در مجلس اقداماتی برای اصلاح آن آغاز شده است؟

بله همین طور است. البته می دانید که مجلس می تواند موادی را اصلاح کند که مورد اختلاف با شورای نگهبان و نهایتا تصویب مجمع تشخیص نبوده باشد. اصلاحاتی که الان به ویژه در کارگروه ایثارگران مجلس در حال بررسی است دو قسم است. اول ماده ای که با دو فوریت و با ۱۰۶ امضاء در دستور کار قرار گرفته و آن اصلاح تبصره ۲ ماده ۳۹ قانون جامع است. و دوم ۴۰ نکته ای که می تواند با فرصت بیشتری به آنها پرداخته شود که در کارگروه ایثارگران مورد بحث است.

لطفا تبصره ۲ ماده ۱۳ و نحوه اصلاح آن را توضیح بدهید؟ در این تبصره پیش بینی شده که حقوق حالت اشتغال جانبازان مشمول در صورت دریافت حقوق اشتغال در دستگاه دیگر حذف گردد و در اصلاحیه حذف می گردد به حذف نمی گردد تبدیل شده زیرا مطابق تعریف شغل، حالت اشتغال به سبب این که پستی اشغال نشده و وظیفه شغلی و مستمر بر جانباز مترتب نیست شغل تلقی نشده و مشمول دریافت دو حقوق از یک صندوق نمی شود.

*در طرح جدیدی که شما به آن اشاره کردید، در خصوص رزمندگان ارائه بشود ، به چه مواردی اشاره شده است یعنی همین موارد در آن طرح هم هست یا خیر ؟

واقعیت مطلب این است که گروهی از رزمندگان ما همچنان فاقد شغل هستند و سن بالایی دارند و مشکلات درمانی و رفاهی دارند و تعداد این عزیزان در سال ۸۲ پیش بینی ما این بود که برای مثال بین ۲۸ تا ۳۰هزار نفر باشند، اما برابر آماری که امروز کامل تر شده است، به خاطر مراجعاتی که داشتیم، در حدود ۱۰۰ هزار نفر تخمین زده می شوند.

این رزمندگان را چند سالی ماهانه مستمری دادند، اما تعداد این افراد افزایش پیدا کرده است و متاسفانه اعتبار هم اعتبار قابل توجهی نیست. به هر حال من یک مثالی می زنم ، من به عنوان یک رزمنده و جانباز صحبت می کنم ، چون گاهی اوقات حرف هایی که می زنم ممکن است برای برخی سازمان ها تعهداتی ایجاد کند، اما درد و دل خودم را که می توانم خدمت شما عرض کنم.

به هر حال رزمندگان با این وضعیت معیشتی که دارند اگر خدای نکرده به آنها توجه نشود این آثار منفی فقط برای خودشان ندارد، بلکه برای آیندگان نیز می تواند باشد چون در آینده قضاوت می کنند پدران ما که جبهه رفتند ، یک سال جبهه بوده است یا بیشتر، مجروح شده است و توانایی کار ندارد و برگشته است با فقر و تنگدستی زندگی خود را گذرانده است و ما فرزندان آن پدری هستیم که خیلی اذیت شدیم تا بتوانیم روی پای خودمان بایستیم ، این رسیدگی ها باید ادامه داشته باشد .

*آقای عباسی!چطور است که در کشور هایی مانند امریکا هنوز از رزمندگان خود که در کشور های دیگر جنایت کرده اند و به آن کشور ها حمله کردند و آسیب های اجتماعی و تاریخی بسیاری را به بار آوردند تقدیر می شود، اما ما افتخار آفرینان کشور خودمان را از یاد می بریم !

البته واقعیت مطلب این هست که رزمندگان فراموش نشدند، ایثارگران فراموش نشدند بلکه زاویه دید ما برای تامین نیاز های آنها زاویه دید شاید مناسبی نبوده است.

برای مثال در کشور الجزایر چیزی که من به چشم خودم دیدم که پس از اینکه ۴۲ سال از جنگ آن ها می گذشت یک خانومی را دیدم در کنار یک میدانی در یک لحظه روسری سر کرد در صورتی که تا آن لحظه روسری نداشت ، من از او پرسیدم که چه اتفاقی افتاد ، در پاسخم گفت که از کنار میدان شهید عبور کردم یعنی آن دختر ۱۸ ساله که آن دوره را درک نکرده است، چه اتفاقی افتاده است که این دختر چنین چیزی را بروز می دهد معلوم است که راه هایی برای نهادینه کردن خدمت و احترام به یادگاران جنگ در آنجا ایجاد شده است، راه هایی ها را رفتند و امروز جواب داده است ما هم باید همین راه ها را برویم./ انتهای مطلب

منبع: هفته نامه« شما»