گفت و گو : علی البرزی
این روزها مهم‌ترین دغدغه زائرانی که از ایران به عراق عزیمت می‌کنند، مربوط به رفتار مأموران این کشور در مرزهاست. یک زائر ایرانی از زمان ورود به کشورعراق چه از راه هوایی باشد و چه از طریق زمینی اولین مشکلی که با آن مواجه می‌شود، عبور از ایستگاه‌های بازرسی متعدد است.
در این ایستگاه‌ها تمامی وسایل زائر چندین بار مورد بازرسی قرار می‌گیرد. در کشور عراق به این ایستگاه‌های بازرسی مرزی «سیطره» گفته می‌شود. علاوه بر این برخورد نا مناسب پلیس عراق در فرودگاه‌های این کشور با زائران ایرانی و اخذ مبالغی تحت عنوان حق ورود و خروج از جمله مشکلات دیگری است که زائران درهنگام ورود به کشور عراق با آن مواجه هستند. تمامی این موارد جدا از همکاری نکردن طرف عراقی در رسیدگی به وضعیت هتل‌ها و اماکن مذهبی است.
براساس نظر و باور بسیاری از کارشناسان بخشی از مشکلات کنونی در روابط دو کشور ایران و عراق، به روابط دیپلماسی دو کشور و عملکرد دستگاه دیپلماسی کشورمان مرتبط می‌شود. ایران یک سفارتخانه در بغداد و سه کنسولگری در شهرهای کربلا، اربیل و سلیمانیه عراق دارد. عراق نیز یک سفارتخانه در تهران و سه کنسولگری در مشهد، اهواز و کرمانشاه دارد.
در حال حاضر «ابوالفضل محمدعلیخانی» با حکم وزیر امور خارجه سکان هدایت سرکنسولی ایران در کربلا را برعهده دارد. ریشه یابی دلایل مشکلات زائران ایرانی در عراق بهانه‌ای شد تا در حاشیه دیدار تیم رسانه‌ای مرکز پزشکی حج و زیارت جمعیت هلال احمر با سرکنسول ایران در کربلا گفت و گویی اختصاصی با «ابوالفضل محمد خانی» انجام دهیم. در این دیدار سرکنسول ایران، به بیان ناگفته‌هایی از روابط این روزهای دو کشور عراق و ایران و واکاوی دلایل مشکلات زائران دراین کشور پرداخته است.
***********************************************
*آقای محمدعلیخانی ! این روزها خدمات مختلفی از طرف سازمان‌های امدادرسان ایرانی در کربلا ارائه می‌شود و علاوه بر این ایرانی‌ها در چند سال گذشته در ساخت وساز اماکن مذهبی هم فعال و پیشرو بوده‌اند، اما به نظر می‌رسد از طرف دولت عراق آنچنان که باید ازاین موضوع استقبال نمی‌شود، در شرایطی که استقبال و همکاری طرف مقابل فاکتور مهمی برای بهبود روابط و گسترش همکاری است، فکر می‌کنید چرا طرف عراقی علاقه‌ای به همکاری مستمر و دوجانبه ندارد؟
به رغم سعی و تلاش بسیاری که دستگاه دیپلماسی ایران برای بهبود روابط دو کشور داشته، اما طرف عراقی برای خودش دلایل خاصی دارد که از نگاه دستگاه دیپلماسی ایران قابل توجیه نیست و کم‌لطفی عراقی‌ها‌ست.
[1]گفت و گوی علی البرزی با سرکنسول ایران در کربلا
طرف عراق در حال حاضر از پتانسیل موجود کشور ایران در بحث خدمات‌رسانی، درمانی و بازسازی اماکن مذهبی به خوبی استفاده نمی‌کند. البته از گذشته‌های دور تعامل و همکاری دو جانبه با کشورعراق در قالب یک پکیج با امضای توافقنامه‌ها و رایزنی‌های بین‌المللی در جریان بوده، اما هنوز هم شاهد بدقولی‌های دولت عراق در همکاری‌های بین‌المللی هستیم.
*طرف عراقی چه دلایلی برای خودش دارد که باعث می‌شود روابط دیپلماسی ایران و عراق در اصطلاح سرد باشد؟
هیچ کدام از دلایل دولت عراق برای دستگاه دیپلماسی ایران توجیه‌پذیر نیست. نگاه عراقی‌ها به رابطه با ایران یک نگاه غیرحرفه‌ای است، عراقی‌ها معتقدند که در بحث خدمات رسانی به ویژه در حوزه درمان باید از امکانات کشور عراق استفاده شود و پزشکان ایرانی با امکانات این کشور به زائران خدمت‌رسانی کنند. این در حالی است که امکانات و تجهیزات کشورعراق به اندازه‌ای نیست که بتوان از آن استفاده کرد، حتی از نظر استانداردهای بین‌المللی هم بسیار ضعیف است.
در مواردی هم شاهد برخورد‌هایی با طرف ایرانی بوده‌ایم، برای مثال زمانی که هلال احمر ایران در قالب کاروان‌های دارویی قصد ورود دارو به کشور عراق را داشت در مرز از ورود این داروها جلوگیری کردند و تیم ایران هم به اجبار از داروهای عراقی در خدمت‌رسانی خوداستفاده کرد. در برخی موارد کاروان دارویی ایران که اهدایی است ساعت‌ها و حتی هفته‌ها در پشت مرز برای اخذ اجازه ورود به کشور عراق می‌ماند.
*برخی از کارشناسان وجود فساد اداری در بدنه مدیریتی عراق را عامل یک بام و دو هوا شدن تصمیم‌گیری در این کشور می‌دانند، آیا برای دستگاه دیپلماسی ایران هم این موضوع به اثبات رسیده است؟
بله! متأسفانه فساد اداری و مالی در بدنه مدیریتی کشور عراق وجود دارد و همین موضوع در روابط بین‌المللی هم تأثیرگذار بوده است. این فساد مالی در بخش درمانی عراق و در بحث تبادلات دارویی هم وجود دارد. البته باید به یک نکته مهم هم توجه داشت، درحال حاضر در بدنه مدیریتی و حاکمیتی عراق هنوزهم ریشه‌ها و عناصری از حزب بعث مشاهده می‌شود که این عناصر به هر نحو و با توسل به روش‌های مختلف به دنبال تأثیرگذاری در روابط ایران و عراق هستند.
*اما عواقب کارشکنی‌های بعثی‌ها و سردی روابط متوجه زائران و مردم ایران است که برای زیارت به کشور عراق می‌روند، فکر نمی‌کنید زمان آن فرارسیده که دستگاه دیپلماسی و سرکنسولی ایران در کربلا به عنوان نماینده جمهوری اسلامی نسبت به این موضوع واکنش جدی نشان دهد؟
واقعیت موضوع این است که بخشی از این مشکلات در قالب تعاملات و رایزنی‌های دیپلماسی دو کشور قابل حل است و تلاش ما هم بر این اصل بوده، اما بخشی از این مشکلات به دلیل رخنه گسترده بعثی‌ها در بدنه مدیریتی و حاکمیتی عراق و خود مختاری برخی احزاب و گروه‌ها در این کشور که عراق را به کشور هفت قوم تبدیل کرده، مانع گرم شدن روابط و حل مشکلات می‌شود.
برای مثال نحوه برخورد با زائران در مبادی ورودی و خروجی و خدماتی که در هتل‌ها و مراکز اقامتی به زائران ایرانی ارائه می‌شود، آنطورکه باید مطلوب نیست، هر چند که بخشی از مردم عراق تمایل دارند تا ایرانی‌ها به کشورشان سفر کنند، اما همان ریشه‌های بعثی‌ها در بدنه حاکمیت مانع تحقق این موضوع شده است.
*اما طرف عراقی برخلاف گفته‌های شما، معتقد است که ایرانی‌ها درعمل به توافقنامه‌های خود و سرمایه‌گذاری در عراق بد قول هستند و به وعده‌های خود عمل نمی‌کنند؟
نه، اینطوری نیست، هیچ توافقنامه‌ای بین دستگاه دیپلماسی ایران و عراق وجود ندارد که از طرف ایران به آن عمل نشده باشد.
*استاندار کربلا، تنها به دو مورد اشاره کرد که همین دو مورد نشان می‌دهد، طرف ایرانی به وعده خود عمل نکرده است، یکی ماجرای بنیاد امور بیماری‌های خاص که وابسته به یکی از مقامات ایران است و دیگری توافقنامه سازمان محیط‌زیست با استانداری کربلا برای توسعه فضای سبز اطراف شهر! شما در سمت سرکنسول ایران در کربلا چه پاسخی برای این ادعای استاندار دارید؟
در حال حاضر زیرساخت‌های مشارکت و سرمایه‌گذاری در کشور عراق آنطور که باید مهیا و فراهم نیست، متأسفانه نظام اقتصادی عراق هنوز مشخص نیست که بر چه مبنایی قصد فعالیت و ساخت و ساز کشورش را دارد. دستگاه دیپلماسی ایران همانطور که در عراق فعالیت می‌کند در کشورهای دیگر هم همین دستورالعمل رفتاری و بین‌المللی را دارد و برای ما به عنوان دستگاه دیپلماسی عراق و افغانستان هیچ فرقی نمی‌کند هر دو کشور همسایه ایران و مسلمان هستند.
[2]سرکنسول ایران در کربلا
ین نشان می‌دهد که طرف عراقی خود مشتاق به همکاری در سرمایه‌گذاری نیست. البته باید انصاف را در گفتار رعایت کرد، بخشی از این مشکل به ما هم برمی‌گردد، از یکطرف در عراق باید با یک نگاه و روش خاصی از نظر روابط خارجی وارد شویم و از سوی دیگر سرمایه‌گذاران ما هم برای سرمایه‌گذاری باید نگاه همکاری فی‌مابین داشته باشند و اولویت آنها کسب درآمد در این کشور باشد.درست است که هنوز شرایط امنیت کامل در شهرهایی مانند کربلا و نجف حاکم نیست، اما در همین شرایط کشور‌هایی مانند چین، ترکیه، قطر، امارات و به تازگی مالزی هم فعالیت اقتصادی خودشان را آغاز کرده‌اند، سرمایه‌گذاران ایرانی هم باید ریسک پذیری بیشتری به ویژه در حوزه سرمایه‌گذاری درمانی داشته باشند.
اینکه منتظر باشیم تا امنیت کامل در عراق فراهم شود و بعد برای سرمایه‌گذاری اقدام کنیم همان چیزی می‌شود که طرف عراقی آن را بد قولی می‌داند. از سوی دیگر تجار ما از ابتدا فعالیت خوبی در عراق داشتند که البته هنوز نیز ادامه دارد، اما ما در رقابت با سایر کشورها از جمله چین، ترکیه و کشورهای اسلامی و غیراسلامی باید فرصت را مغتنم شمرده و بلندمدت نگاه کنیم و با نگاه بازار یک بار ورود، وارد عراق نشویم.
*من پاسخ سؤالم را دریافت نکردم، درباره دو موردی که استاندار مدعی بد قولی ایرانی‌ها بود، چه پاسخی دارید؟
قبل از اینکه پاسخ این پرسش را بدهم، باید به نکته مهمی اشاره کنم، این روزها طرف عراقی به دلیل شرایط منطقه گرایش بیشتری به کشورهای حوزه خلیج‌فارس دارد و برای مشارکت و سرمایه‌گذاری آنها فضا را باز گذاشته است. این اقدام در راستای همان جوسازی علیه کشورمان و ایران‌زدایی شکل گرفته که ترکش‌های آن حتی به دولت عراق هم رسیده است. در مورد عمل به توافقنامه‌هایی که اشاره کردید، ذکر این نکته ضروری است که هر توافقنامه‌ای بین دو کشور دوجانبه است و هر کدام از طرفین باید به مواد توافقنامه عمل کنند تا اصل آن محقق شود.
مواردی که طرف عراقی و به ویژه استاندار کربلا مدعی آن است، بیشتر جنبه اهدایی داشته است. در مورد بنیاد امور بیماری‌های خاص، مدتی پیش مسئولان این بنیاد پیشنهاد ساخت بیمارستانی را در نجف با تمام امکانات اعلام کردند که ما هم با توجه به وظیفه خود پیگیر کارها و هماهنگی‌ها شدیم و توانستیم یک زمین خوب و مناسب در نجف در اختیارشان بگذاریم، اما بعد از گذشت مدتی هنوز خبری از احداث این بیمارستان نشده است. در این موضوع اول طرف ایرانی مقصر است که خلف وعده داشته و در سوی دیگر عراقی‌ها هم باید به این موضوع توجه داشته باشد که برخی توافقنامه‌ها و طرح‌ها اهدایی است و در طرح‌های اهدایی زمان مشخصی در نظر گرفته نمی‌شود.
*آقای محمد علیخانی! این روزها نگرانی اصلی بعثه مقام معظم رهبری در عراق مربوط به حضور زائران آزاد است، برای حل این مشکل که بخش اصلی آن به دستگاه دیپلماسی مرتبط می‌شود، چه تدابیری اندیشیده شده است؟
متأسفانه این دغدغه جدی ما هم در سرکنسولی ایران است، اما نمی‌توانیم ورود زائران را کانالیزه کنیم، تقاضاهای زیادی هم در قالب کاروان‌های حج و زیارت و هم کاروان‌های آزاد برای زیارت عتبات عالیات وجود دارد.
تا به امروز گفت‌وگوهای زیادی برای رفع مشکلات افرادی که از طریق کاروان‌های آزاد به زیارت عتبات عالیات مشرف می‌شوند، انجام شده است. برخی از این افراد بعضاً به ضوابط و قوانین عراق و مشکلات موجود آگاه نیستند. حضور و اقامت غیرقانونی در عراق زندان‌های طولانی مدت را به همراه خواهد داشت، در همین باره هماهنگی‌هایی در حال انجام است که به شکل ساماندهی شده زائران افزایش یابد، اما یک جنبه دیگر حضور زائران آزاد این است که با توجه به مشکلات موجود درعراق، مسائلی توسط عده‌ای سودجو صورت می‌گیرد و از احساسات و عواطف زائرین سوء‌استفاده می‌شود.
ما ضمن اینکه علاقه‌مندیم توفیق زیارت برای همه فراهم شود، توصیه می‌کنیم که زائران در قالب کاروان‌های شناخته شده وابسته به سازمان حج و زیارت یا افراد معتبری که توسط ارگان‌های ذیربط تأیید شده‌اند به عراق سفر کنند. ضوابط اقامت و روادید عراق اخیراً محدودتر شده است.
در گذشته اگر زائری به شکل انفرادی به عراق سفر می‌کرد، با ترتیباتی می‌توانست به ادارات ذیربط مراجعه و اقامتش را به شکل قانونی تمدید کند، اما این پروسه در حال حاضر در مرز انجام می‌شود و اگر کسی فراتر از مدت اقامت که ۱۴ روز یا یک هفته است، بخواهد در عراق بماند حضورش غیرقانونی محسوب می‌شود که جریمه‌های سنگین به دنبال دارد. از سوی دیگر زائران آزاد می‌توانند زمینه برخی جرائم را هم فراهم کنند.
ما نمی‌توانیم مرزها را ببندیم که هیچ زائری وارد عراق نشود، باید در سطح ملی راهکاری اندیشیده شود تا هم زائران به‌صورت کاروانی مشرف شوند و هم ورود زائران آزاد کانالیزه و هدفمند انجام شود.
*به‌طور مشخص و در فواصل زمانی خاصی کنسولگری‌ها به وزارت امور خارجه گزارش‌هایی را مبنی بر وضعیت کشورها و آخرین مشکلات هموطنان خود اعلام می‌کنند، در حال حاضر چه موضوعی به عنوان دغدغه اصلی سرکنسولی ایران در کربلا مطرح است؟ و آیا این موضوع در قالب گزارش به وزارت امور خارجه اعلام شده است؟
مهم‌ترین دغدغه ما در کنسولگری کربلا در بحث حفظ عزت و کرامت زائران ایرانی است که می‌تواند از هر ناحیه‌ای خدشه دار شود. این دغدغه ها، بی‌توجهی به زائران در مرز، مسائل غیراخلاقی، مسائل امنیتی، مسائل جاسوسی و ضد‌جاسوسی را شامل می‌شود. با توجه به حضور عناصری از منافقان در عراق این نگرانی‌ها همچنان وجود دارد. این موضوع و رفتارهایی که با زائران ایرانی انجام می‌شود، به‌طور مرتب به وزارت امور خارجه گزارش می‌شود.
*در صحبت‌های خود به بحث حفظ عزت و کرامت زائران اشاره داشتید. در فرودگاه‌های بغداد و نجف اولین برخوردی که با یک زائر ایرانی می‌شود این است که مبالغ غیر قانونی را تحت عنوان حق ورود و خروج دریافت می‌کنند، فکر می‌کنم حل این مشکل کم‌‌ترین کاری باشد که دستگاه دیپلماسی می‌توانست انجام دهد؟ شما که مدعی حمایت از زائر ایرانی هستید، چرا تا به امروز هیچ واکنشی نسبت به این رفتار طرف عراقی نشان نداده اید؟
فضای کشورعراق به‌صورتی است که کار پیش نمی‌رود و در مواردی دستگاه خارجه ایران متهم به کم کاری می‌شود.متأسفانه عراقی‌ها از حضور زائران ایرانی و اشتیاق ایرانی‌ها برای سفر به عتبات سوء استفاده می‌کنند. درباره اخذ مبالغ غیرقانونی بارها با مقامات عراقی دیدار داشته‌ایم و قرار بر این شده تا این موضوع لغو شود، اما هنوز هم امروز و فردا می‌کنند و نتیجه قطعی را به ما اعلام نمی‌کنند. ما درباره این موضوع منتظر اقدام دولت عراق هستیم، در غیر این صورت گزینه مقابله به مثل روی میز دیپلماسی ایران قرار دارد. اگر طرف عراقی اخذ این مبالغ را متوقف نکند، ایران هم متعاقباً در فرودگاه‌های خود به ویژه فرودگاه مشهد از زائران عراقی حق ورود و خروج دریافت می‌کند.
*یعنی واقعاً ایران این کار را انجام می‌دهد یا تنها به عنوان یک اهرم فشار در مذاکرات از آن استفاده می‌کند؟
ما نمی‌خواهیم که روابط دو کشور وارد فاز درگیری‌های سیاسی شود، به همین دلیل از این موضوع در مذاکرات استفاده می‌کنیم و ملاحظاتی را در نظر می‌گیریم، اما پیش‌‌بینی دستگاه دیپلماسی این است که این مشکل به‌زودی با رایزنی‌های دو طرف برطرف می‌شود. من در همین مصاحبه اعلام می‌کنم که این اقدامات مورد تأیید دولت جمهوری اسلامی ایران نیست./ انتهای مطلب
منبع: باز نشر از جوان
این مطلب سال ۹۰ در روزنامه جوان منتشر شده است
[3]