نویسنده: علی البرزی
اختلافات فکری و ریشه ای موجود میان کشورهای حوزه خلیج فارس موجب شد است تا طرح شکل گیری واحد پولی مشترک همچنان در حد یک فرضیه باقی بماند.
چند سالی است که زمزمه هایی مبنی بر تشکیل واحد پولی یکسان برای تعدادی از کشورهای عربی حوزه خلیج فارس شنیده می شود و قرار بود کشورهای بحرین، کویت، قطر و عربستان سعودی تشکیل واحد پولی مشترک خود را نهایی کنند، اما نه تنها این واحد پولی تشکیل نشد، بلکه طرح هایی مانند پول واحد ایران، سوریه ، عراق هم با توجه به شرایط خاص منطقه تا به امروز راه به جایی نبرده است.
این در حالی است که اینگونه طرح ها موافقان و مخالفان خاص خودش را دارد، تعدادی از کارشناسان حوزه اقتصاد بین الملل براین باورند که طرح پول واحد تنها نباید برای کشورهای عربی حوزه خلیج فارس باشد و باید تمامی کشورهایی که در حاشیه این منطقه هستند، در تصمیم گیری ها برای پول واحد سهیم باشند.
از سوی دیگر برخی صاحب نظران و اقتصاددانان این جریان را به سود کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس مثبت ارزیابی نمی کنند و تشکیل این واحد پولی را باعث برهم خوردن تعادل پولی و مالی در حاشیه خلیج فارس می دانند. حال با توجه به این شرایط به نظر می رسد واکاوی بیشتر این موضوع می تواند زمینه آشنایی مخاطبان علاقه مند مهام با این موضوع را فراهم کند.
[1]
از قرن‌های گذشته خلیج فارس را “هارتلند” به معنای قلب دنیا لقب داده‌اند، چرا که حجم ترانزیت کالا از این منطقه و وجود منابع عظیم نفتی، خلیج فارس را درچند سال گذشته به قلب اقتصادی دنیا تبدیل کرده است.
براساس مطالعات انجام شده مصرف نفت تا سال ۲۰۲۰ میلادی به روزانه ۳۱۱ بشکه نفت خواهد رسید که در این وضعیت ۴۵ درصد نفت مورد نیاز خلیج فارس استخراج و صادر می‌شود و این در حالی است که نیاز فعلی به نفت خام ۸۰ میلیون بشکه در روز است که ۲۵ درصد از آن از چاه‌های نفت خلیج فارس تأمین می‌شود.
از سوی دیگر منطقه خلیج فارس، به عنوان بازار فروش خدمات و کالاهای اساسی و سرمایه‌اى از سوی صادرکنندگان جهانی همواره مورد نظر بوده است، منابع نفتى و تاثیر آن در اقتصاد منطقه یکی دیگر از مواردی است که اهمیت و ارزش اصلى خلیج فارس را دو چندان افزایش داده است.
به باور بسیاری ازکارشناسان، مـنابع نفتى سرشارى در کف خلیج فارس به دلیل ادامه طبقات نفت خیز زاگرس به سمت جنوب وجود دارد که قسمت زیادى از آن در حال حاضر مورد بهره بردارى قرارگرفته است.
* ضرورت کشورهای حاشیه خلیج فارس؟
این درحالی است که حکیمی پورعضو هیئت علمی دانشگاه درباره وضعیت اقتصادی خلیج فارس به «مهام نیوز » می‌گوید: شرایط اقتصادی خلیج فارس و کشورهای حاشیه این منطقه به صورتی است که داشتن پول واحد برای کشورهای منطقه ضروری و غیرقابل اجتناب است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه با توجه به چشم انداز ۱۴۰۴ باید تا چند سال آینده کشور اول از لحاظ اقتصادی و وضعیت اجتماعی و سیاسی درمنطقه خلیج فارس باشیم، می‌افزاید: توجه به وضعیت اقتصادی آبراه جهانی خلیج فارس می‌تواند نقش بسزایی برای رسیدن به این هدف کلان کشور داشته باشد.
به گفته حکیمی‌پور، داشتن پول واحد در این منطقه می‌تواند از لحاظ گوناگون حائز اهمیت باشد. وی در ادامه با اشاره به این مطلب که داشتن پول واحد می‌تواند در روابط ایران با کشورهای حاشیه خلیج فارس تأثیر داشته باشد، می‌گوید: کشورهای عربی نتوانسته‌آند در چند سال گذشته از خلیج فارس به خوبی بهره‌مندی داشته باشند و این فرصت خوبی برای ایران است که بتوانیم با استفاده بهینه از منابع عظیم خلیج فارس نسبت به بهبود وضعیت سیاسی منطقه هم استفاده کنیم.
تاثیرات مثبت و منفی خلیج فارس در منطقه
اما از طرف دیگر هوشنگ شجری کارشناس اقتصادی با بیان اینکه خلیج فارس از دو جنبه مثبت و منفی برای اقتصاد کشور تأثیرگذار است، به « مهام نیوز»، می گوید: نقش مثبت خلیج فارس مربوط به منابع درآمدی این منطقه است که تشکیل منابع سرمایه‌ای عظیم از طریق منابع خلیج فارس از جمله این نتایج مثبت است.
این کارشناس اقتصادی با اشاره به تأثیرات منفی خلیج فارس در وضعیت اقتصادی کشورهای منطقه می‌افزاید: درصد بالایی از درآمدهای حاصله از منابع عظیم حوزه خلیج فارس برای کشور تورم زا بوده است و به نوعی به اقتصاد کشور تزریق می‌شود و نوسان این درآمدها به دلیل تأثیرات بازار جهانی بالا است که این نوسان‌ها در چند سال گذشته تأثیرات گوناگونی در اقتصاد کشور داشته است.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: در حال حاضر کشورهای منطقه خلیج فارس از لحاظ اقتصادی و سیاسی در وضعیت ناهمگون هستند که چنانچه این وضعیت روند بهتری داشته باشد می‌توانیم به واحد پولی یکسان و واحد در این منطقه امیدوار باشیم، اما در غیر این صورت تشکیل پول واحد در این شرایط نمی‌تواند در اقتصاد منطقه موثر باشد.
امنیت ،یک نیاز ضروری در منطقه خلیج فارس
این در حالی است که در سال های گذشته نگرانی اصلی کشورهای منطقه و قدرت های بزرگ غربی در منطقه ی خلیج فارس، مربوط به موضوع امنیت بوده است.پس از جنگ جهانی دوم، انگلستان به عنوان قدرت مسلط منطقه، نظم سنتی را که از پیش ایجاد کرده بود، همچنان حفظ نمود. در سال ۱۹۷۱، با خروج انگلیسی ها، آمریکا با اجرای سیاست معروف دو ستونی در قالب آموزه ی نیکسون، نظام امنیتی منطقه را شکل داد.
اما در سال های پایانی دهه ی هفتاد، جریاناتی که در منطقه رخ دادند، این نظام را از بین بردند؛ تا اینکه در اوایل دهه ی ۱۹۸۰، یک نظام امنیتی جدید به نام شورای همکاری خلیج فارس در حاشیه ی جنوبی به وجود آمد که با حمله ی عراق به کویت، ناتوانی آن نیز به اثبات رسید.
با توجه به اینکه در سال های گذشته شاهد تحول و دگرگونی عظیمی در معنا و مفهوم امنیت بوده ایم، در حال حاضرامنیت یک مفهوم کلی و گسترده ای دارد که تنها شامل بعد نظامی و تسلیحاتی نمی شود، بلکه معنا و مفهوم آن بسیاری از ابعاد زندگی ما اعم از اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، را هم در بر می گیرد.باید توجه داشت که در این برهه ی زمانی، امنیت همه جانبه ی خلیج فارس را تنها با ابزارهای نظامی نمی توان برقرار کرد، بلکه نیازمند سازوکارهای خاصی است.
همکاری همه کشورها ی منطقه برای تحقق این موضوع ضروی و غیر قابل اجتناب است و این همکاری ها را می توان با بهره گیری از تجارب منطقه ای و اجلاس های گوناگون بهبود بخشید و در نهایت یک نظام همکاری منطقه ای در خلیج فارس با اتکا به امنیت و آرامش و توسعه اقتصادی فراهم کرد.
ارتباط مستقیم پول واحد و ارتقاء سطح امنیت منطقه
باید توجه داشت که از زمان استقرار اولین چاه نفت و استخراج منابع نفتی و تولیدات صنعتی در این منطقه تا به امروز امنیت خلیج فارس همواره متشنج و تحت تأثیر عوامل مانند درگیری‌های قومی، دزدان دریایی و یا جنگ‌های محلی و منطقه‌ای بوده است.
بهره‌برداری و استفاده بهینه از منابع این آبراه جهانی نه تنها برای کشور ما بلکه برای اقتصاد جهانی موثر و مفید خواهد بود که این موضوع با سه مولفه همکاری کشورهای منطقه ،امنیت پایدار و بهره وری موثر در این منطقه تحقق پیدا خواهد کرد. بی شک تحقق شکل گیری یک پول واحد و مستقل می تواند زمینه ساز شکل گیری هرم امنیتی در منطقه خلیج فارس باشد، چرا که لازمه یک امنیت واحد در این منطقه در وهله اول ثبات اقتصادی ، توسعه همکاری های اقتصادی به دور از تنش و منازعه و در نهایت گسترش همکاری های امنیتی در منطقه است.
به هر روی، سال ها است که برخی کشورهای حوزه خلیج فارس تلاش دارند تا امیرنشینان این حوزه را با یکدیگر متحد و طرح پول مشترک و واحد را عملی کنند، اما اختلافات عدیده ریشه‌ای بین این کشورها باعث شده کمتر کارشناسی تحقق چنین ایده ای تا زمان رفع این اختلافات عملی بداند./ انتهای مطلب
منبع: مهام نیوز
[2]