گفت و گو : علی البرزی
اگر تا به حال توفیق زیارت عتبات را داشته‌اید یا به هر بهانه به عراق سفر کرده‌اید، بی‌شک با موارد متعددی از رعایت نشدن بهداشت در این کشور مواجه شده‌اید؛ موارد زیادی که بعد از بازگشت از سفر تا مدت‌ها در ذهن زائران باقی می‌ماند و آن را به عنوان خاطره از سفر برای دیگران تعریف می‌کند.
هرچند زائران از کشورهای مختلف به ویژه ایران تنها برای عشق و ارادت به اهل بیت عازم این کشور می‌شوند، اما در مدت اقامت یک هفته‌ای بسیاری از آنها در اثر رعایت نشدن بهداشت در این کشور به بیماری‌های مختلفی مبتلا می‌شوند و خاطره بیماری هم تا مدت‌ها در ذهنشان در کنار خاطرات زیارت باقی می‌ماند.
برای مثال در شرایط کنونی غذای زائران ایرانی از آشپزخانه‌های متمرکز کربلا و نجف تا محل اقامت زائران با گاری حمل می‌شود و در طول این مسیر، پلیس عراق چندبار این غذاها را با دستگاه‌های مختلف کنترل می‌کند!
بسیاری از زائران ایرانی از غذایی که در طول این سفر مجبورند استفاده کنند، چندان رضایت ندارند. در میان زائران کاروان‌ها، افراد سالمند و بیمار بسیاری وجود دارند که به رژیم خاص غذایی نیاز دارند، اما همه آنها مجبورند، از یک نوع غذا استفاده کنند و از رژیم غذایی در این سفر خبری نیست. ازسوی دیگر بنابر اظهارات مسئولان سازمان حج و زیارت، بیماری‌های گوارشی و عفونی از جمله بیشترین بیماری‌‌هایی است که زائران ایرانی در عراق به دلیل رعایت نشدن بهداشت به آن مبتلا می‌شوند.
برای واکاوی عوامل مؤثر درشکل‌گیری وضعیت نامناسب بهداشتی کشور عراق و بررسی نیازهای بهداشتی زائران دراین کشور، در مدت اقامت یک هفته‌ای تیم رسانه‌ای مرکز پزشکی حج و زیارت جمعیت هلال احمر در کربلا موفق به انجام گفت‌وگویی اختصاصی با دکتر«علاء حمودی بدیر»، رئیس اداره بهداشت و درمان کربلا شدیم.
بالاخره بعد از سه ساعت گفت‌وگو با رئیس اداره بهداشت و درمان کربلا، به این نتیجه رسیدیم که سه عامل برایجاد وضعیت نابسامان بهداشتی در عراق نقش دارد؛ « فساد مالی گسترده در ساختار بهداشتی عراق، نبود ساز و کار درست مدیریتی و فرهنگ مردم این کشور که با بهداشت و درمان بیگانه است.» گفت‌وگو با این مقام بهداشتی عراق را در ادامه بخوانید. قضاوت با شما.
*******************************************************
*آقای دکتر! در حال حاضر شاخص‌های بهداشتی کشورعراق با توجه به شاخص‌های تعریف شده از سوی سازمان بهداشت جهانی « WHO » در چه سطحی قرار دارد و اولویت برنامه‌های شما در بحث بهداشت و درمان چیست؟
سازمان بهداشت جهانی برنامه جامعی را برای بهداشت کشورعراق تعریف کرده که تا سال ۲۰۱۵ وضعیت بهداشت و درمان عراق به بالاترین سطح برسد. استراتژی وزارت بهداشت عراق برمبنای آموزش، بهداشت و درمان است. براین اساس، مرگ و میر، بهداشت مادران و تنظیم خانواده، کاهش مرگ و میر بچه‌های زیر پنج سال و کنترل بیماری‌های واگیردارمانند مالاریلا، تی وی، اچ‌آی‌وی و بیماری‌های عفونی دراولویت‌های برنامه‌های بهداشتی عراق است.
[1]رئیس اداره بهداشت کربلا
علاوه براین ارائه خدمات درمانی، پیشگیرانه و آموزشی از دیگر برنامه‌های وزارت بهداشت عراق است. درحال حاضرجمعیت استان کربلا یک میلیون و ۲۵۰ هزارنفر است و سالانه ۳۵ تا ۵۰ میلیون زائرعراقی، ایرانی، عربی و کشورهای دیگر برای زیارت وارد کربلا می‌شوند و وزارت بهداشت عراق برنامه‌های بهداشت و درمانی جامعی برای این زائران دارد.
*آقای دکتر! من درباره وضعیت کنونی شاخص‌های بهداشتی درعراق از شما پرسیدم، اما پاسخ شما درباره برنامه‌های بهداشتی وزارت بهداشت عراق بود، پرسش‌های زیادی درباره وضعیت بهداشت و درمان عراق دارم، اگر بخواهید از ابتدا برای هر پرسش مقاومت کنید و جهت بحث را تغییر دهید، احتمالاً ساعت‌ها با هم گفت‌وگو خواهیم کرد!
من در حال حاضرآماردقیق از وضعیت شاخص‌ها ندارم.
*خب! پس پرسشم را جور دیگری مطرح می‌کنم، میزان مرگ و میر مادران در عراق چند درصد است، مثلاً با هر ۱۰۰ هزار زاد و ولد چه تعداد مرگ و میر وجود دارد؟
عراق در زمان صدام بالاترین نسبت مرگ و میر مادران از نظر استاندارد جهانی را داشت و در رتبه اول بود، اما درحال حاضر این آمارخیلی پایین آمده است. مرگ و میر مادران ۲۹۴ در ۱۰۰ هزار بوده اما این روزها نسبت ۳۴ در هر ۱۰۰ هزار زاد و ولد بوده است. مرگ و میر اطفال زیر پنج سال ۱۳۰ در هر هزار تا بوده است، اما درحال حاضر ۲۴ در هر هزار تا است.
* مهم‌ترین بیماری‌ای که در حال حاضر در عراق با آن مواجه هستید، کدام بیماری است؟
با توجه به زیارت‌های میلیونی در کربلا، خوشبختانه از نظر بیماری وبا در سطح نسبتاً مطلوبی قرار داریم، اما دغدغه ما در بحث بیماری‌ها مربوط به بیماری‌های سرطان است. ما درمان‌های لازم و تجهیزات درمانی برای مقابله با سرطان را در عراق نداریم.
* آمار ابتلا به سرطان در کشور عراق چه تعداد بیمار در سال است؟
در عراق در سه ماه اول سال ۲۰۱۱ بیش از۱۵۰مورد ثبت شده است.
*و بیشترین نوع سرطان؟
سرطان ریه است.
*این آمار نسبتاً بالایی است، عامل اصلی ابتلا به سرطان چیست؟
بیشترین عوامل ابتلا به سرطان، آلودگی محیط زیست و آلودگی‌های بهداشتی است.
[2]رئیس اداره بهداشت کربلا
*پس قبول دارید که وضعیت بهداشتی شهرهای عراق به ویژه کربلا و نجف بسیار اسفناک است؟
نه! هرگز، آمار آلودگی‌های بهداشتی بسیار کم و وضعیت بهداشت شهری کربلا و نجف در سطح مطلوبی قراردارد.
*ما ایرانی‌ها یک مثلی داریم مبنی براینکه «چیزی که عیان است چه حاجت به بیان است»، آن چیزی که ما از سطح شهر کربلا و نجف مشاهده کردیم، درحد بسیار اسفناکی بود، آمار ابتلای زائران به انواع بیماری‌های گوارشی و پوستی هم گواهی بر مناسب نبودن وضعیت بهداشتی در عراق است، چطور است که شما این موضوع مهم را نادیده می‌گیرید، آیا از سطح شهر خودتان بازدیدی داشته‌اید؟
این موارد فقط درمناسبت‌ها و زیارت‌های میلیونی است. در روزهای عادی ما مشکل خاصی از نظربهداشت محیطی و شهری نداریم و بازدیدهای مرتبطی هم انجام می‌دهیم.
*این موضوع ارتباطی به زیارت‌های میلیونی و روزهای خاص ندارد، اتفاقاً یک سیستم خوب بهداشتی در این شرایط باید خودش را نشان دهد و به توزیع اغذیه درسطح شهر نظارت داشته باشد!
من خودم یکبار با گروه چهار نفره وارد ایران شدم، اما گذرنامه ما برای دو نفر صادرشده بود، درهمان فرودگاه از ما نفری ۱۰۰ دلار گرفتند و اجازه ورود دادند. در حالی که ما گذرنامه نداشتیم اما به ما اجازه دادند به ایران وارد شویم، این مشکلات همه جا وجود دارد.
*این چه ارتباطی با پرسش من داشت، چرا شما قیاس مع‌الفارق می‌کنید. شما که مدعی وضعیت بهداشتی مناسب هستید، یک سیستم مناسب زمانی که جمعیت میلیونی می‌آید باید برنامه‌ای داشته باشد تا هر کسی در کنارخیابان شربت و غذا توزیع نکند و جلوی این موضوع گرفته شود.
به دلیل اینکه جمعیت میلیونی به عراق برای زیارت وارد می‌شوند، کنترل و نظارت بر بهداشت شهری و محیطی سخت است، شما هم اگر در مشهد پذیرای چنین جمعیتی باشید، به طورحتم نمی‌توانید نظارت بهداشتی و محیطی موفقی داشته باشید. شما که دارای وضعیت مناسبی از نظر بهداشتی هستید، باز هم مدتی پیش ثابت شد که در شهر قم وبا وجود دارد، اما ما حتی یک مورد وبا هم نداشتیم.
*ماجرای وبا در شهر قم به دلیل حضور مهاجران افغانی بود، در ایران شاهد حضور مهاجران زیادی هستیم، ما مدعی وضعیت بهداشتی عالی نیستیم، اما شما اصلاً یکبار در مناسبت‌ها به مشهد و قم سفر کرده‌اید؟ نظارت‌های بهداشتی را دیده‌اید؟
بخشی از این موضوع به فرهنگ مردم عراق مرتبط می‌شود، هر مسافری که به این کشورمی‌آید، می‌خواهد همه چیزش را در راه امام حسین (ع) بدهد. قبول دارم که بسیاری از موارد غیربهداشتی در سطح شهر است، اما عامل فرهنگ هم مهم است. اگر ما به عنوان متولی بهداشت عراق جلوی تهیه و توزیع آش، حلیم و انواع اغذیه را در مناسبت‌ها بگیریم، توهین مستقیم به زائر و به ویژه مردم عراق است، از ما بازخواست می‌کنند که چرا در مقابل زائر امام حسین (ع) ایستادید.
ما یک پشتوانه دیگری از سوی مراجع تقلید در عراق می‌خواهیم تا برخی باورهای غلط مردم درباره نذری و ایام مناسبت‌ها را تغییردهند. ۳۰ سال صدام مردم عراق را سرکوب کرد و نگذاشت که حتی یک یاحسین بگویند. حالا مردم آزاد شده‌اند و هر کس دوست دارد یک خدمتی انجام دهد.
ما نمی‌توانیم جلوی این مردم عاشق را بگیریم. صحبت شما و ایرادات وارده را قبول دارم، اما مشکلات ما یکی دو تا نیست، جمعیت میلیونی، وضعیت امنیتی شهر و رخنه مفاسد اداری در بدنه مدیریتی عراق از جمله مهم‌ترین مشکلات این روزهای ما در کشورعراق است.
*خب! این موضوع تا حدی قابل قبول است، اما چرا شما برای بهبود وضعیت بهداشتی کشور عراق از تجربه پزشکان ایرانی استفاده نمی‌کنید؟ اصلاً تا به حال مذاکره‌ای با طرف ایرانی برای تبادل اطلاعات و تجربیات داشته‌اید؟
ایرانی‌ها برای هیچ موردی وارد عمل نمی‌شوند و همکاری نمی‌کنند. مؤسسه «امامی» درعراق مؤسسه‌ای است که از تمامی جهان پزشکان به این کشور اعزام می‌شوند، اما تا کنون حضور پزشکان ایرانی را شاهد نبوده‌ایم، حتی با دانشگاه علوم پزشکی اصفهان مکاتباتی در این خصوص انجام شد که هنوز پاسخی به درخواست ما داده نشده است.
آموزش کادر درمانی در هر صورت برای ما اهمیت بسیاری دارد و در صورتی که مسئولان ایرانی زمینه لازم به جهت تحقق این مهم را فراهم نکنند، برای ما فرقی نمی‌کند، دوره آموزشی در عراق یا ایران برگزار شود؛ مهم طی دوره آموزشی و برگزاری آن است. در حال حاضر هم یک دوره تعدادی از پزشکان عراق را به مصر برای آموزش اعزام کرده‌ایم.
*آقای دکتر! تیرماه سال جاری بود که تفاهمنامه همکاری بین وزارت بهداشت عراق و وزارت بهداشت ایران امضا شد، علاوه بر این در مناسبت‌های مختلف شاهد حضور اکیپ‌های درمانی ایران در شهرهای کربلا و نجف هستیم، چطور است که شما این حضور دائمی و تمایل همکاری را نادیده می‌گیرید؟
با توجه به ارادت ایرانیان به امام حسین (ع)، بهتر است حمایت جدی‌تری از سوی مسئولان ایرانی شاهد باشیم، چرا که با ارتقای شاخص‌های بهداشتی در عراق و کربلا، قطعاً رفاه زائرین ایرانی که تعداد آنها بسیار زیاد است، به نحو مطلوب‌تری تأمین خواهد شد.
*اتفاقاً، همین عشق و ارادت ایرانی‌ها به ائمه اطهاراست که مشتاق همکاری‌های فی‌مابین هستند. بسیاری از پزشکان ایرانی حاضرند داوطلبانه در بیمارستان‌های عراق حضور داشته باشند و خدمت رسانی کنند، اما راه این ارتباط از سوی کشورعراق بسته است؟
ما به منظورتأمین رفاه زائرین و سلامت آنان نیازمند حضورپزشکان بسیارهستیم، به جهت افزایش دانش و تجربه کادرهای درمانی عراق، قطعاً از حضور تیم‌های درمانی آموزشی جمهوری اسلامی ایران استقبال می‌کنیم. زمینه برقراری ارتباط دوجانبه میان پزشکان ایرانی و عراقی باید از سوی مسئولان دو کشور فراهم شود. قطعاً از این حضوراستقبال خواهیم کرد.
*این استقبال شما به چه صورتی است، آیا یک جراح ایرانی می‌تواند در بیمارستان‌های عراق در کنار جراحان عراقی حضور داشته باشد؟
اگر من به عنوان یک پزشک به ایران بیایم، شما اجازه می‌دهید که من در بیمارستان شما درکنارجراح ایرانی باشم؟ طبیعتاً شما هم مقررات خاص خود را دارید. برای این کار و به منظورحضور پزشکان ایرانی و انتقال دانش ایران به همتایان عراقی خود، قطعاً باید مسیر اداری آن طی شود. ما دراین زمینه مشکلی نداریم، البته باید قبل از آن برنامه ریزی‌های لازم انجام شود. در این شرایط ویژه نمی‌توانیم پذیرای پزشکان مستقل ایرانی باشیم، پزشکان باید درقالب گروه اعزام شوند.
*با توجه به این موضوع وزارت بهداشت عراق برای بهبود شاخص‌های بهداشتی به ویژه در شهرهای زیارتی چه برنامه‌‌هایی دارد؟
اولین برنامه ما پیشگیری است و در حال حاضر هم ساخت مراکز بهداشتی و خانه‌های سلامت آغازشده و در انتهای سال ۲۰۱۲ مرکز بهداشتی برای هر ۱۰ هزار نفر ساخته خواهد شد. این خانه‌ها به صورت کاروان است که کادر بهداشتی در آن مستقر می‌شوند. علاوه بر این توسعه برنامه‌های پیشگیرانه ثانویه از جمله احداث بیمارستان ۴۰۰ تختخوابی در دستور کار وزارت بهداشت عراق قرار داد. نسبت مرگ و میر مادران و نوزادان در حد جهانی است و پوشش برنامه‌های بهداشتی هم در حدود ۸۰ درصد استان‌های کربلا و نجف است.
*و به عنوان سؤال آخر، سن امید به زندگی در عراق چند سال است؟
بین ۵۵ تا ۶۰ سال است، در خانم‌ها ۶۵ سال است.
منبع: باز نشر از جوان
این مطلب سال ۹۰ در روزنامه جوان منتشر شده است.
[3]