گفت و گو: علی البرزی
اشاره:
«بهروز شایگانی» و «بیژن آسمانی» جوانانی از نسل دهه ۴۰ هستند، نسلی که مانند همه نسل ها خودش را نسل سوخته می داند. نسلی که از وقتی چشمش را باز کرد، مدام توی گوشش گفتند: برو دنبال کار، برو دنبال یه لقمه نون حلال و نسلی که با کم ترین امکانات در برخی موارد بیشتری کارآرایی و باز دهی را در زندگی داشته است.
نسل دهه ۴۰ محدویت های فراوانی را در زندگی تجربه کرده است، اما همین نسل به نسبت نسل های امروزی، آسان تر سر کار رفت و سرانجام راحت تر تشکیل زندگی داد.
اگر این نسل چوب استاد را همچون هشداری برای آینده می پذیرفت و به کیفیت کارش اهمیت می داد، نسل امروز راحت طلبی و بزن در رویی را برای خود مصداق زرنگی و با هوشی می داند و برای این کار به خود می بالد!
هر چند که تکنولوژی هم در راحت طلب شدن نسل امروز بی تقصیر نیست، اما نسل امروز هر کاری می کند تا کارش راحت تر ، پولش بیشتر و زحمتش کمتر باشد! همان موضوعی که دو پیشکسوت تعمیرکاری خودرو هم به آن اشاره می کنند و بر آن تاکید دارند.
گفت وگوی ما با دو نفر از پیشکسوتان صنعت تعمیر خودرو هم اینک پیش روی شماست، در این گفت و گو دو پیشکسوت به موضوع جالبی اشاره می کنند: « تعویض کاری مکانیک های جوان امروزی به جای تعمیری کاری!» گفت و گو را بخوانید قضاوت با شما.
**********************************************************
*آقای شایگان! از چه زمانی وارد این کار شدید؟
من از سال ۵۶ که مشغول به کار شدم، زیر نظر آقای آسمانی که هم استاد و هم از بستگان من و شوهر خواهرم بودند، فعالیتم را ادامه دادم. کار را با استاد و تعمیر خودروهای ژیان آغاز کردم.
*آقای آسمانی! شما از چه زمانی وارد صنف خودرو و حرفه تعمیرات شدید؟
از سال ۴۶ به صورت جدی وارد حرفه تعمیرات شدم، اما به دلیل اینکه فارغ التحصیل هنرستان در رشته خودرو بودم در سال ۴۴ یک فوق دیپلم تکنولوژی تهران را هم گرفتم ، در سال ۴۸ به صورت جدی تر وارد این کار در یک شرکت فرانسوی شدم.
[1]در آن زمان یک شرکت فرانسوی بنام «انترپوز» در ایران فعالیت داشت که خودروهایی شبیه به ژیان را تعمیر و نگه داری می کرد. من در زمان دانشجویی به عنوان سرپرست تعمیرگاه مشغول فعالیت شدم و این فعالیت سال ها به طول انجامید.
*آقای شایگانی! شما از سالی که فعالیت خود را آغاز کردید نوع فعالیتتان به چه صورت بود؟
ما شروع کارمان از سال ۵۶ تعمیرات بود، یعنی هرخودروی ژیانی را که به تعمیرگاه آوردند، کار ما شروع می شد. ابتدا به عنوان دستیار مکانیک و درسال های بعد که تجربه بالاتر رفت و اطلاعات علمی بیشتری داشتم، به صورت تعمیرکار فعالیت را ادامه دادم. یعنی شروع کار تعمیرات خودرو را از پایه در کنار تحصیل در هنرستان فرا گرفتم.
*در آن زمان بیشتر کار تعمیرکاری روی چه خودروهایی انجام می گرفت؟
اگر به عقب بر گردیم وعقبه ای را ببینیم، من علاقه ی عجیبی به کار مکانیکی داشتم و برهمین اساس خیلی این حرفه را دوست داشتم، برای مثال همیشه فکرمی کردم، اگر مدرسه ای باشد که مکانیکی را در آن آموزش دهند، بسیار خوب است. به خاطر همین بعد ها ادامه تحصیل را در هنرستان ادامه دادم.
من علاقه عجیبی داشتم و کارم هم خوب بود، یک استادی داشتم که بعید می دونم زنده باشد، اگر نیست هم خدا بیامرزدش اگرهم در قید حیات است، خداوند عمر با عزت به این استاد عطا کند، نام این استاد عزیز آقای فولادگر بود که من تعمیرات خودروهای بنز ۱۷۰ رازیر نظر این استاد فرا گرفتم.
*به نظر شما این روزها تعمیر کاری خودرو با گذشته چه تفاوتی کرده است؟
این روزها «تعمیرکاری» به «تعویض کاری» تبدیل شده است، یعنی وقت و زمانی که ما در گذشته برای کار تعمیر کاری و دقت عمل در کار می گذاشتیم، این روزها جوانان تعمیرکار این کارها را انجام نمی دهند و به سرعت با تعویض یک قطعه آن هم قطعاتی که بیشترعمر کوتاهی دارند، کار را یکسره می کنند.
[2](عکس تزئینی است)
برای مثال در حال حاضر یاتاقان خودرو را به صورت قطعه ای تعویض می کنند، اما در زمان گذشته یاتاقان را می ریختند درون «شاتون» و بعد ما که شاگردی می کردیم، ساعت ها یاتاقان ها را با یک ابزاری به نام «شابر» می تراشیدیم تا اندازه مناسب را پیدا کنیم.
شما تصور کنید، در آن زمان اندازه هزارم میلیمتری را باید به صورت دستی و حسی و براساس تجربه به دست می آوردیم، این روزها دستگاه های میکرومتر و سازو کارهای گوناگونی است که کار تعمیرکاران جوان را راحت کرده است. وسایلی که در آن زمان وجود نداشت و ما باید بیشتر کارها را دستی و براساس تجربه انجام می دادیم.
*با این وجود و این همه دقت عمل و کار سخت، تعمیر کاران قدیمی چقدر اجرت کار می گرفتند؟
یادمه که اجرت تعمیر موتور در آن زمان ۲۵۰ تا یک تومان بود. تعمیر موتورهای بنز۱۷۰ خیلی جالب بود. ۲۵ تومان آن زمان اجرت تعمیر کار بود، ۵۰ تا یک تومانی برای خرید لوازم مانند واشر و موارد دیگر هزینه می شد. هزینه تراشکاری و بقیه ماجرا هم حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ تومان می شد.یعنی مجموع این داستان که نزدیک دو هزار تومان برای بنزهای ۱۷۰ هزینه داشت. اما به واقع تعمیر کاری بود نه تعویض کاری!
این روزها مکانیک ها همه قطعات را در می آورند و قطعات جدید را جایگزین می کنند به نظر من این تخصص نیستف همانطور که گفتم، این «تعویض کاری» است.
*اما بعضی ها معتقدند که به دلیل پیشرفت تکنولوژی این روال در صنف تعمیرکاران مرسوم شده است، به نظر شما این روال به زیان صنعت خودرو است؟
قبل از پاسخ به این پرسش من یک خاطره ای را برای شما تعریف می کنم، در شرکت سایپا سالها در تعمیرگاه مرکزی مدیر تعمیرگاه بودم از سال ۴۸ زمانی که خودرو های رنو ۵ وارد شد، اولین خودروهایی بود که گیربکس جلو داشت. ما که در کار تعمیرات بودیم تا آن زمان این چنین خودروهایی که در سیستم فنی اول گیربکس باشد بعد موتور ندیده بودیم.
از سوی دیگر به دلیل اینکه گیر بکس این خودروها جدید بود، در زمان تعویض روغن، تعویض روغنی ها به اشتباه روغن جعبه دنده را خالی می کردند و روغن موتور را در داخل موتور خالی می کردند. تا مدت ها این رویه ادامه داشت.
سال ۵۵ بود ما یک روز مواجه شدیم با ۱۰ تا ماشین که برای تعمیر به تعمیرگاه آمده بود، یکی از صاحبان ماشین که یک شخص فرانسوی به نام «موسیو دولامری» ، برای تعمیر ماشینش بسیار عجله داشت و فرصت تعویض قطعه هم نداشتیم، به همین دلیل من قطعه خراب را برداشتم و بردم پیش تراشکاری که در آن زمان با ما همکاری می کرد.
[3]عکس تزئینی است
با فکر من و هنر تراشکاری قطعه را چنان درست کردیم که خود صاحب ماشین هم در تعجب مانده بود. زمانی که برای تحویل گرفتن ماشین آمد ، با مشاهده این صحنه با ما دعوا کرد وهر چه دلش خواست به ما گفت که چرا شما اینکار رو کردین ، اینطوری که ماشین درست نیمشه، باور کنین همین ماشین با قطعه ای که عیب یابی کرده بودیم و با اندکی تراشکاری رفع عیب ، تا چند سال برای خودروی مشتری فرانسوری کار کرد.
*پس می شود از یک قطعه معیوب هم بهترین بهره برداری رسید؟
بله! با توجه به اینکه الان شرایط فعلی هم با تحریم ها و این مسائل و گرانی قطعه هست. در حال حاضر به جرات می توانم بگویم ۷۰ یا۸۰ درصد قطعاتی که از روی خودرو ها تعویض می شود بی دلیل تعویض می شود، نداشتن تخصص مکانیک باعث این موضوع و تعویض زود هنگام قطعات خودرو می شود.
*یعنی معتقدید که قطعات کیفیت لازم را دارد؟
بله! برخی از قطعات خودرو کیفیت لازم را برای عمر طولانی مدت دارا است، اما به دلیل اینکه مکانیک ایراد را نمی شناسد و در تشخیص ایراد مشکل دارد برای راحتی کار خود قطعه اصلی را تعویض می کند. برای مثال صاحب خودرو می رود تعمیرگاه و می گوید که خودروی من ریپ می زند. بلافاصله مکانیک می گوید: برو چهار تا شمع یک دست وایر در دلکو و چکش برق بخر بیاد تا تعویض کنم.
اگر مکانیک ایراد را تشخیص دهد و مانند یک پزشک بداند که ایراد فنی از کجاست، به جای اینکه قطعه های گوناگون را تعویض کند، یک قطعه را تعمیر و یا تنها چند قطعه فنی را عوض می کند و همه را به یکباره برای گرفتن اجرت بیشتر تعویض نمی کند.
درحال حاضر هم این اتفاق برای خودرو های انژکتوری می افتد، قطعات این خودرو ها بسیار گران است و تعویض قطعه هزینه بالایی را برای صاحب قطعه در پی دارد.
*آقای شایگانی! به نظر شما این روزها صنف تعمیرکاران با چه مشکلاتی مواجه هستند؟
این روزها بیشتر تعمیرکاران جوان و تازه کار هستند. متاسفانه اطلاعات نداشتن کافی و نبود تجربه باعث شده است که صنعت تعمیرکاری خودرو در سراشیبی غیر فنی شدن و کاسبی ناجوانمردانه قرارگیرد. من در سال های گذشته با افرادی بر خورد داشتم و در تعمیرگاههای زیادی کار کردم و سر کشی داشتم.
یکی از مشکلات این است که این دوستانی که به عنوان مکانیک کار می کنند، اطلاعات کافی ندارند و این موضوع مشکلات و مسائل زیادی را برای مشتریان و تعمیرگاهها به وجود آورده است.
*برای چی اطلاعات کافی ندارند، بسیاری از مکانیک های جوان امروزی فارغ التحصیلان دانشگاهی هستند؟
من افرادی را می شناسم که به قول شما فارغ التحصیل از دانشگاه هستند، اما زمانی که یک سوال تجربی یا همان علمی از آنها می پرسم، نمی دانند! برای مثال اگر درباره ترکیبات داخلی که بر اثر انفجار جرقه قوی سیلندر به وجود می آید، سوال می کنم، دوستان جوان پاسخ را نمی دانند و از از مکانیکی و تعمیرکاری فقط شناخت چند قطعه را یاد گرفته اند، در صورتی که موارد همان موضوعاتی است که در درس های دانشگاهی تدریس می شود.
زمانی که انفجار داخل سیلندر به وجود می آید باعث تجزیه شیمیایی مواد سوختی می شود و این تجزیه این فاکتورهای شیمیایی گوناگونی به ما می دهد. این اطلاعات در گروه اطلاعاتی محسوب می شود که چم و خم کار است و باید یک مکانیک با برای تعمیر یک خودرو و عیب یابی با چم و خم کار آشنا باشد.
برای مثال یک بار یکی از دوستان جوان برای عیب یابی ماشین را روشن کرد، چند تا گاز داد، از اگزوز ماشین آب بیرون زد! این به دلیل اینکه موادشیمیایی ترکیباتش هنوز بدرستی سوخته نشده یا احتیاج به تنظیم دارد. تعمیر کاران جوان فکر می کنند که ماشین ایراد سر سیلندر دارد سر سیلندر سوخته و به همین دلیل آب بیرون می زنه !
*آقای آسمانی! این پرسش را از شما هم می پرسم، به نظر شما چرا در حال حاضر فارغ التحصیلان دانشگاهی که وارد صنعت خودرو می شوند مانند گذشته ها نمی توانند آنطور که باید بازدهی لازم را داشته باشند؟
این داستان عشق می خواهد یعنی اگر که کسی عاشق این کار باشد مکانیک خوبی ازآب در می آید. در کنار تجربه تحصیلات بسیار موثر است یعنی اگر کسی بتواند تلفیقی از این دو مهم را انجام دهد موفق می شود، چرا که از اطلاعات تئوری استفاده می کند و ایراد را تشخیص می دهد و از اطلاعات تجربی اش استفاده می کند و عیب را بر طرف می کند.
[4]البته اطلاعات تئوری و اکادمیک بسیار موثر است و کمک می کند، در حال حاضر بیشتر ایراد فارغ التحصیلان دانشگاهیان این است که اساتیدی که مشغول تدریس این حرفه هستند، در برخی موارد خودشان هم آگاهی های لازم را از گذشته و حال صنعت تعمیرات خودرو ندارند.
زمانی که استاد چیزی نداند، شاگرد هم به طور طبیعی چیزی فرا نمی گیرد در حقیقت تخصص در کنار تجربه می تواند یک مکانیک خوب را پرورش دهد. متخصصانی که در ابتدای کار زمانی که خودرو ایراد فنی پیدا کرد سریع به سراغ تعویض تمام قطعات نروند و عیب یاب حرفه ای باشند.
* شما بیش از ۵۰ سال است که در بحث تعمیرات خودرو مشغول به فعالیت هستید تا به امروز در طی این سالها ماشین شخصی شما خراب شده است؟
بسیار زیاد اتفاق افتاده است.
*خودتان تعمیر کردید یا ماشین را تحویل تعمیرکار دیگری داده اید؟
یه مثل قدیمی است که می گوید، کوزه گر از کوزه شکسته آب می خورد ، برای ما هم این موارد پیش آمده است، اما تا جایی که امکان داشته سعی کردیم خودمان تعمیر کنیم تا بیشتر با چم و خم کار آشنا شویم.
*آقای شایگانی! شما چطور تا حالا شده که ماشینتان خراب بشود؟
بله! صدها بار اتافق افتاده است.
*در این شرایط چه کار کرده اید؟
به اجبار خودم تعمیر کرده ام، من در برخی موارد در جاده و خیابان و حتی خارج از کشور خودرو های گوناگونی داشته ام و خراب شده اند، برای مثال یک بار در کشور ایتالیا یک خودروی بی ام و داشتیم که در سفر خراب شد، خودمان چند روز در کشور غریب روی این ماشین کار کردیم تا دوباره توانستیم خودرو را راه بیندازیم. بعضی اوقات ایرادات کوچک از زیر دست مکانیک ها هم در می رود.
*تا حالا شده که ماشین خودتان را نتوانید تعمیر کنید؟
من تا جایی که یادم می آید، مورد خاصی نبوده است، همیشه یا خودم و یا با کمک دوستان تعمیر کرده ام.
*شما چطور آقای آسمانی؟
بله! برای من پیش آمده است. در برخی موارد همیشه آدم موضوعاتی را از زیاد دانستن فراموش می کند. یکبار ماشین یک عیب ساده و کوچکی داشت و من آنقدر رفتم دنبال عیبهای بزرگ که از عیب کوچک غافل شدم، برای مکانیک جماعت هم این موضوعات و خرابی خودرو به وجود می آید./ انتهای مطلب
مبنع: هفته نامه رویش نو
این مطلب سال ۹۲ در هفته نامه رویش منتشر شده است.
[5]