علی البرزی

این روزها عمل لیزیک چشم در جامعه و در بین افرادی که از عینک استفاده می‌کنند، به شدت افزایش پیدا کرده است، به صورتی که در حال حاضر بسیاری از جوانان به وِیژه دختران جوان برای استفاده نکردن از عینک یا لنزهای چشمی برای این عمل اقدام می‌کنند.

اما هر از چند گاهی هشدارهای گوناگونی درباره خطرات عمل لیزیک و عوارض جانبی آن توسط برخی از متخصصان در رسانه‌های مختلف ارائه می‌شود که به نظر می‌رسد ابعاد مختلف این نوع از جراحی چشم به خوبی برای مردم مشخص نشده است. برای بررسی باید‌ها و نباید‌های عمل لیزیک و مسائلی پیرامون علم چشم‌پزشکی در ایران گفت وگویی با دکتر امین الله نیک اقبالی دبیر انجمن چشم‌پزشکان ایران در دفتر این انجمن انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

*****************************************************

*‌ آقای دکتر عمل لیزیک چشم در سال‌های گذشته به شدت مورد توجه و استقبال عموم مردم قرارگرفته است، برخی از پزشکان چشم به کلی با این نوع عمل مخالف هستند و به مراجعه کنندگان توصیه نمی‌کنند، آیا این نوع عمل از نظر علمی ثابت شده است؟

افرادی که این نوع عمل را انجام می‌دهند بیمار نیستند و تمامی آنها افراد سالمی هستند که با استفاده از عینک به راحتی می‌توانند زندگی کنند و هیچ مشکلی ندارند و در حدود هزار سال هم است که بشر از عینک استفاده می‌کند.

 افرادی که به سمت عمل لیزیک گرایش پیدا می‌کنند به دنبال تغییر و تحول در چهره و زندگی خود هستند به این صورت که می‌خواهند عینک نداشته باشند و به همین علت به اینگونه از روش‌ها متوسل می‌شوند.

 البته باید توجه داشت که عینک از یک طرف باعث بینایی خوب برای انسان و از طرف دیگر نقش یک محافظ چشم در برابر اشعه ماوراء بنفش و عوامل خارجی را ایفا می‌کند.

اما با این حال تعدادی از افرادی هستند که تمایلی به عینک ندارند و ترجیح می‌دهند بدون عینک زندگی کنند. برای این کار دو راهکار پیش رو این افراد است، یکی استفاده از کانتکت‌لنز و دیگری عمل لیزیک. کانتکت لنز نزدیک به ۹۰ سال پیش وارد بازار شده در حال حاضر به راحتی قابل دسترس و استفاده است و بسیاری از این افراد از این وسیله برای زندگی بدون عینک و تا حد زیادی زیبایی استفاده می‌کنند.

 *کانتکت لنز یا همان لنزهای چشمی اولین بار توسط هنرپیشگان برای زیبایی و بازی در فیلم‌ها استفاده شده است، آیا استفاده از این وسیله هم عوارضی برای چشم دارد؟

 لنزهای چشمی اگر به درستی استفاده نشود احتمال زخم قرنیه، حساسیت و ناسازی چشم را افزایش می‌دهد و به همین علت بود که متخصصان به دنبال یک جایگزین دیگر بودند و عمل‌های جراحی مورد مطالعه قرار گرفت.

 باید توجه داشته باشیم آن چیزی که باعث می‌شود انسان به عینک نیاز پیدا کند، تطابق نداشتن انحنای قرنیه، قدرت عدسی چشم و طول کره چشم است و زمانی که این وضعیت نامناسب باشد شخص به عینک نیاز پیدا می‌کند. به همین جهت برای اینکه این مشکل را حل کنند باید روی قرنیه که مهمترین بخش چشم است تغییر و تحولاتی ایجاد می‌کنند و از سال‌ها پیش برای اولین بار روس‌ها روی قرنیه خراش‌هایی را با تیغه الماس ایجاد کردند و در نهایت نتایج خوبی از آن حاصل شد.

سال‌ها بعد کشورهای غربی با استفاده از این روش و تحقیق و پژوهش در آن باعث گسترش این نوع عمل در جهان شدند و درنهایت به جایی رسیدیم که پزشکان در جهان توانستند عینک را با استفاده از این روش حذف کنند.

 *استفاده از این روش تا چه زمانی تداوم داشت؟

 به دلیل اینکه نتایج حاصله از این عمل غیر قابل پیش‌بینی بود و برش‌هایی که روی قرنیه ایجاد می‌شد در حدود ۹۵ درصد زخامت قرنیه از بین می‌رفت و چشم در برابرهرگونه تهدید خارجی آسیب‌پذیر می‌شد. به همین علت پزشکان به این فکر افتادند که با استفاده از روش دیگری سطح قرنیه را تراش دهند و این آغاز عمل لیز در جهان شد که در سال‌های بعد به نام لیزیک در علم چشم‌پزشکی معرفی شد.

 *این عمل لیزیک دارای عوارض خاصی هم است؟

 خطر عمل لیزیک نسبت به لنزهایی که استفاده می‌شود بسیار کمتراست، چرا که استفاده از لنز همواره چشم را در معرض خطر قرار می‌دهد، اما در عمل لیزیک تنها در هنگام عمل و روز‌های بعد از آن احتمال خطر وجود دارد. البته باید توجه داشت که عمل لیزیک هم شرایط خاص خودش را دارد به طور مثال شماره چشم فرد باید ثابت شده باشد و براساس نیاز‌های افراد استفاده می‌شود.

 *شما به عنوان یک پزشک به افرادی که از عینک استفاده می‌کنند و هیچ مشکلی در بحث بینایی ندارند این عمل را پیشنهاد می‌کنید؟

 من تا به امروز به یک نفر هم پیشنهاد نکردم که به جای عینک از لنز یا لیزیک استفاده کند و به طور معمول خود افراد و بیماران هستند که براساس اطلاعاتی که به دست آمده برای عمل لیزیک اقدام می‌کنند. من به عنوان یک پزشک به تمام افرادی که برای عمل لیزیک مراجعه می‌کنند در ابتدا مزایای عینک را یادآوری می‌کنم.

 عینک سال‌های سال است که استفاده می‌شود وامتحان خود را به خوبی پس داده است. محافظت از چشم در برابر آسیب‌های خارجی و اشعه ماوراءبنفش از جمله مزایای استفاده ازعینک است.

 اما اگر شخصی به دنبال روش‌های دیگر بود، ما هر دو را یعنی لنز و عمل لیزیک را به افراد پیشنهاد می‌کنیم. باید توجه داشت که در استفاده از کانتکت لنز باید بهداشت چشم و تمیزی لنز مورد توجه قرار گیرد تا آسیبی به چشم نرسد و زمینه عفونت به وجود نیاید.

 *تعدادی از چشم‌پزشکان معتقد هستند که عمل لیزیک در دراز مدت آسیب‌های مختلفی برای چشم در پی دارد، آیا شما هم به این موضوع معتقد هستید؟

 عمل لیزیک امروزه یکی از صدها عملی است که روی بدن انسان انجام می‌شود. این عمل کم عارضه است، اما بدون عارضه جانبی نیست، چرا که هیچ عملی بدون عارضه نخواهد بود.

 زمانی که افراد ازمن سؤال می‌پرسند که آیا عمل لیزیک دارای عارضه است یا نه؟در جواب می‌گویم که عارضه دارد چرا که هرگونه عملی روی چشم دارای عوارض جانبی خاص خود است.

 در عمل لیزیک احتمال داردکه شماره چشم صفر نشود و آسیب‌های مختلفی به چشم وارد شود و هیچ تضمینی برای بی‌نیاز شدن از عینک هم وجود ندارد. در نهایت عمل لیزیک بنا برتمایل شخصی افراد انجام می‌شود و باز هم اشاره می‌کنم که هیچ تضمینی برای سلامت چشم افراد وجود ندارد.

 *آقای دکتر! اگر بخواهیم در این بخش نتیجه‌گیری داشته باشیم، می‌توان گفت که پیشنهاد جامعه پزشکی در ایران در مرحله اول استفاده دائم از عینک است و در نهایت با تمایل افراد عمل لیزیک توصیه می‌شود؟

 بله، به طور قطع همین طور است، ما هیج وقت به افراد در مرحله اول پیشنهاد عمل لیزیک را نمی‌کنیم. درخبرها آمده بود که به تازگی لنزهای رنگی تقلبی به صورت گسترده و غیر مجاز در شهرها به فروش می‌رسد، این نوع از لنزها چه عوارضی برای چشم دارد؟

به هیچ وجه نباید لنز را از غیرچشم‌پزشک و متخصص دریافت کنند. متأسفانه درچند وقت اخیر حتی سوپر‌مارکت‌ها هم اقدام به فروش لنزچشم می‌کنند که این موضوع بسیارخطرناک است، چرا که لنزچشمی باید زیرنظرپزشک روی چشم فرد تنظیم شود و علاوه برآن از لنزهای استاندارد استفاده شود. ما شاهد هستیم که لنزهای تقلبی و غیراستاندارد به صورت گسترده و فله‌ای درشهرها به فروش می‌رسد و مردم هم از روی ناآگاهی از این لنز‌ها استفاده می‌کنند.

در صورتی‌که اگر بیمار به وسیله متخصص لنز معاینه نشود و برای تهیه لنز به افراد غیرمتخصص مراجعه کند این موضوع باعث بروز عوارضی چون عکس‌العمل‌های قرنیه‌ای، افت دید شدید و در صورت ادامه استفاده، منجر به از دست دادن دید، احساس سوزش و خارش چشم، ایجاد خشکی در چشم، پاسخ سمی به محلول‌ها و مواد لنز، عفونت و التهابات چشمی و رسوبات پلک می‌شود.

تمام لنزهای بهداشتی تأییدیه از وزارت بهداشت و درمان دارند و همگی مورد تأیید مرکز استاندارد کشوری هستند. افرادی که در اثر توصیه‌های غلط با لنزها می‌خوابند ۱۰ تا ۱۵درصد بیشتر از افرادی که از لنزها به طور روزانه استفاده می‌کنند دچار عوارض عفونت چشمی می‌شوند.

*امروزه مهمترین بیماری‌های چشمی که در ایران رواج دارد، کدام است؟

بیشترین عمل جراحی که این روزها پزشکان انجام می‌دهند، بعد از لیزیک عارضه آب مروارید است که افراد زیادی به این بیماری مبتلا می‌شوند. اما بیماری آب سیاه و عوارض آن نگرانی‌هایی را در بین چشم‌پزشکان به وجود آورده، چرا که عوارض این بیماری برگشت‌پذیر نیست.

 *‌ آب سیاه باعث نابینایی هم خواهد شد؟

 بله، اگر به این بیماری کم توجهی شود احتمال نابینایی در افراد هم وجود دارد چرا که رشته‌های عصبی که در نتیجه آب سیاه از بین می‌روند قابل بازسازی نیستند ولی درمان‌های دارویی و جراحی به موقع می‌تواند باعث توقف و یا کند شدن سیر بیماری شود.

 *در صحبت‌های خود به بیماری آب مروارید اشاره داشتید، این بیماری بیشتر در چه مقاطع سنی و چگونه به وجود می‌آید؟

 متأسفانه علت خاصی را نمی‌توان برای آب مروارید اشاره کرد، این بیماری می‌تواند از زمان تولد تا سن کهنسالی وجود داشته باشد، در نوزادان عفونت‌های دوران بارداری و دلایل مادر زادی می‌تواند علت آن باشد و در سنین ۱۰ سال بیماری‌های زمینه‌ای متاپلیک باعث آب مروارید می‌شود و در سنین جوانی و نوجوانی هم ضرباتی که ناگهانی به چشم وارد می‌شود، می‌تواند عامل مؤثری برای آب مروارید باشد و در نهایت در سنین کهنسالی هم تغییرات سنی و افزایش سن باعث به وجود آمدن این بیماری می‌شود و در این افراد احتمال آب مروارید بیشتر از گروه‌های دیگر است.

 آب مروارید در سنین بالا ممکن است به علت کهولت و یا صدمه خوردن مستقیم به چشم به‌وجود آید و وجود دیابت یا مرض قند یا استفاده زیاد از داروهای کورتن‏دارسبب بروز این بیماری می‌شود.

 ‌*آقای دکتر! عارضه گل مژه یکی از بیماری‌های چشمی است که افراد در سنین مختلف به آن مبتلا می‌شوند، این بیماری چگونه به وجود می‌آید و راه‌های درمان آن چیست؟

اشک مهمترین بخش زندگی هر انسان است و اشک و پلک با یکدیگر به عنوان تغذیه کننده و تأمین بهداشت قرنیه به حساب می‌آیند. اشک در واقع در قسمت بیرونی، یک لایه چربی است که این لایه چربی توسط غدد ریشه مژه ترشح می‌شود، هرگاه به علت آلودگی و عفونت ریشه مژه‌ها و پلک مجرای غدد چربی بسته شود، این چربی‌ها موجب عفونت شده و گل مژه پدیدار می‌شود. به همین جهت ما توصیه می‌کنیم، برای اینکه این حالت به وجود نیاید باید بهداشت مژه‌ها و پلک به طور دقیق رعایت شود و مرتب پلک را ماساژداد تا محیط چشم برای فعالیت چربی‌ها باز باشد.

 *‌به تازگی مباحثی در رابطه با سرطان چشم مطرح می‌شود و نسبت به گسترش آن هشدار‌هایی ارائه می‌شود، وضعیت سرطان چشم در ایران به چه صورتی است؟

سرطان چشم به گروه‌های مختلف سنی مرتبط می‌شود، یک گروه از نوزادان هستند که در اثر زمینه‌های ارثی به این بیماری مبتلا می‌شوند، درسنین بالاتر هم یک سرطان خطرناک در کشور‌های غربی شیوع پیدا کرده که خوشبختانه در کشور ما موارد بسیار کمتری وجود دارد،مهمترین مسأله در سرطان چشم این است که افراد زمانی که احساس مشکل در بینایی خود می‌کنند بدون تعلل به چشم‌پزشک مراجعه کنند، چرا که در بسیاری از موارد سرطان چشم می‌تواند در مراحل اولیه کنترل شود. اما زمانی که این بیماری در چشم فرد گسترش پیدا کند، باید عمل تخلیه چشمی هم انجام شود.

  *این روزها باز هم شاهد هشدارهای مسئولان و پزشکان در رابطه با گرد و غبار و عوارض ناشی از آن در سلامت افراد هستیم، گرد و غبار و آلودگی برای چشم چه عوارضی دارد؟

 یکی از شایع‌ترین مواردی که افراد به چشم‌پزشک مراجعه می‌کنند مربوط به زمانی است که آلودگی در شهر‌ها به ویژه تهران افزایش پیدا می‌کند.

 بسیاری از افرادی که از شهرستان وارد تهران می‌شوند، در ابتدای ورود با سوزش چشم، قرمزی و التهاب چشم مواجه هستند که این آلودگی در چشم تأثیرات مختلفی از جمله سوزش و اشک‌های مداوم به دنبال خواهد داشت.

 *آیا ممکن است که عوارض بعدی هم داشته باشد؟

البته ما انتظار عوارض بعدی را نداریم، اما همان سوزش چشم و التهاب آرامش مردم را بر هم می‌زند و مواردی از این دست را بارها شاهد بوده‌ایم. در گذشته هم در مواقعی که آلودگی هوا افزایش پیدا می‌کرد، تعداد افرادی که به چشم‌پزشکان مراجعه می‌کردند هم بیشتر می‌شد و ما این تجربه را داریم.

 *با توجه به استانداردهای سازمان بهداشت جهانی در حال حاضر کشور ما از نظر وضعیت بینایی و بیماری‌های چشمی درچه وضعیتی قرار دارد؟

 ما در خاورمیانه از نظر پیشرفت چشم‌پزشکی رتبه اول را داریم، از نظر علمی که این موضوع را بررسی می‌کنیم، کشور ایران از لحاظ تکنولوژی و علم چشم‌پزشکی در رتبه خوبی در جهان قرار گرفته است و چشم‌انداز بسیار خوبی از چشم‌پزشکی و پیشرفت‌های آن در ایران داریم.

 *در حال حاضر وضعیت چشم‌پزشکی و درمان بیماری‌های چشمی در مناطق محروم کشور و روستاهای دور افتاده به چه صورت است؟

 وضعیت چشم‌پزشکی در مناطق محروم کشور در مقایسه با سال‌های گذشته بسیار پیشرفت داشته است، در سال‌های گذشته بیماران برای درمان بیماری چشم باید به شهر‌های بزرگ به ویژه تهران مراجعه می‌کردند، اما در حال حاضر در تمام شهرستان‌ها چشم‌پزشکان با امکانات خوب و پیشرفته حضوردارند.

 ‌*آقای دکتر! عمل چشم‌پزشکی و دندانپزشکی در چند سال گذشته دارای تعرفه‌های بالایی بوده است، به صورتی که بیمه‌ها هم زیر بار پرداخت هزینه‌های این شاخه پزشکی نمی‌روند، به نظر شما علت تعرفه‌های بالا در این موارد چیست و چه راهکار‌هایی می‌توان برای کاهش تعرفه‌ها ارائه کرد؟

 عقیده ما این است که تعرفه چشم‌پزشکی زیاد نیست، در ویزیت چشم‌پزشکان طبق آنچه که باید تعرفه چشم‌پزشکان دو یا سه برابر وضعیت فعلی آنها باشد، اما خود چشم‌پزشکان این تعرفه را اعمال نمی‌کنند.

 طبق قانون پزشکان می‌توانند برای بسیاری از عمل‌ها و فعالیت‌های پزشکی تعرفه‌های اضافی اعمال کنند، اما خودشان این کار را انجام نمی‌دهند، چرا که وضعیت جامعه و بیماران را در نظر می‌گیرند و برای پزشکان رضایت بیمار و نتیجه مطلوب از یک عمل مهمترازدرآمد از طریق ویزیت است.

 باید توجه داشت که ویزیت یک چشم‌پزشک در یک کشور خارجی نزدیک به ۲۵۰ دلار برابر با ۲۵۰ هزار تومان است، در حالی که یک ویزیت در ایران یک بیستم این مبلغ است.

 در مورد تعرفه‌های عمل جراحی هم به واقع تعرفه‌های کنونی بسیار نیست، در رشته چشم‌پزشکی نسبت به رشته‌های پزشکی دیگر باید سرمایه‌گذاری زیادی در آن صورت گیرد، ما برای اینکه یک اتاق عمل را فعال کنیم، حداقل باید ۲۰۰ میلیون تومان سرمایه‌گذاری کنیم، این در شرایطی است که استهلاک دستگاه‌ها هم هزینه‌های جانبی را به پزشک تحمیل می‌کند.

 تعرفه چشم‌پزشکی در ۳۰ سال گذشته مناسب بوده و به همین جهت چشم‌پزشکان سرمایه‌گذاری‌های زیادی در کشور داشته‌اند و در حال حاضر سالانه تعداد زیادی مریض از کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و کشور‌های همسایه در غرب و شرق کشور برای درمان وارد ایران شده‌اند و به نوعی ارزآوری برای کشور در پی داشته است، این موضوع نشان‌دهنده این است که در شرایط کنونی هزینه‌های چشم‌پزشکی بسیار پایین‌تر از کشورهای دیگر است و قابل مقایسه با کشورهای همسایه نیست.

 *در چند سال گذشته شاهد پیشرفت‌های قابل توجهی در علم پزشکی در جهان بوده‌ایم و از طرف دیگر آموزش‌ها هم متعاقب آن دچار تغییراتی شده است، در شرایط کنونی وضعیت آموزش در دانشگاه‌های علوم پزشکی برای دانشجویان و دستیاران چشم‌پزشکی به چه صورتی انجام می‌شود؟

 چشم پزشکی در کشور ما برابر با کشورهای پیشرفته است به طوری که چشم پزشکی تنها رشته‌ای است که در منطقه و جهان از ۶۰ سال گذشته تا کنون همواره در جایگاه قابل توجهی قرار داشته است، امــروزه پـیـشــرفـتـه‌ترین جراحی‌های چشم با استفاده از آخرین تجهیزات و فناوری‌های روز دنیا در ایران انجام می‌شود.

 علم چشم‌پزشکی هم روز به روز پیشرفت می‌کند و اساتید چشم‌پزشکی هم با مطالعه آخرین روش‌های درمان و جراحی بیماری‌های چشم این اطلاعات را در اختیار دانشجویان علم چشم‌پزشکی قرارمی دهند.

 پزشکان باسابقه با شرکت در همایش‌ها و سمینار‌های مختلف پزشکی ضمن کسب دانش روز و تجربه‌های جدید، آنها را در کلاس‌های دانشگاه به دانشجویان منتقل می‌کنند. البته باید توجه داشت که دروس و متون دستیاری چشم‌پزشکی در دانشگاه‌ها هم روز به روز تغییر می‌کند و با آخرین تحولات تطبیق داده می‌شود. کشور ایران به لحاظ علم چشم پزشکی پیشرفت خوبی را داشته است و در بخش پیوند قرنیه نیز این پیشرفت در حال افزایش است و در ماه ۲۰۰ پیوند قرنیه در سراسر کشور صورت می‌گیرد. تکنولوژی کشور در رشته چشم پزشکی در سطح عالی است به طوری که بسیاری از افراد مبتلا به بیماری‌های چشمی از کشورهای مختلف اروپایی به دلیل کیفیت و نرخ پایین به کشور ما آمده و در این جا عمل و درمان می‌شوند. خوشبختانه دانشگاه‌های علوم پزشکی به اندازه کافی متخصص تربیت کرده‌اند بنابراین با مشکل کمبود متخصص در رشته چشم پزشکی به خصوص در رشته قرنیه مواجه نیستیم.

 در گذشته فاصله پزشکان به لحاظ سطح آموزش در شهرستان‌ها با پزشکان پایتخت بسیار زیاد بود که با گسترش دانشگاه‌های علوم پزشکی و برگزاری سمینارها این فاصله کاهش یافته و سطح علمی پزشکان در نقاط مختلف افزایش یافته است.

 با توجه به برگزاری سمینارهای پزشکی، مذاکرات و تعامل بین پزشکان در نقاط مختلف کشور صورت گرفته و با تبادلات علمی اطلاعات پزشکان در نقاط مختلف به روز شده است.

 *بسیاری از دستگاه‌های چشم‌پزشکی و تجهیزات عمل خارجی بوده و از کشورهای دیگر وارد می‌شوند، در چند سال گذشته چه اقداماتی برای ساخت دستگاه‌ها در کشور و استفاده از خودکفایی داخلی انجام شده است؟

 در چند سال گذشته فعالیت‌هایی در این زمینه و ساخت دستگاه‌های چشم‌پزشکی انجام شده است، اما این اقدامات کافی نیست و ۹۰ درصد تجهیزات ما در علم چشم‌پزشکی ساخت خارج از کشور است که باید با یک حرکت و عزم راسخ در ساخت تجهیزات خودکفا شویم.

 یکی از دلایل هزینه‌های بالا برای دایر کردن یک مرکز چشم‌پزشکی هم همین موضوع و وارد کردن وسایل از خارج از کشور است. یک مطب چشم‌پزشکی به وسایل و لوازم خاصی احتیاج دارد و یک اتاق عمل چشم‌پزشکی نزدیک به ۲۰۰ میلیون تومان هزینه می‌خواهد و در مطب هم ۱۵۰ میلیون تومان باید برای خرید وسایل و تجهیزات معاینه هزینه شود. به طور مثال دستگاه لیزیک نزدیک به ۵۰۰ میلیون تومان قیمت دارد.

 من در همین مصاحبه اعلام می‌کنم که انجمن چشم‌پزشکان ایران از تمام فعالیت‌ها در زمینه ساخت تجهیزات در داخل کشور، حمایت می‌کند.

 *فعالیت‌های انجمن چشم‌پزشکان ایران در چه حوزه‌هایی است؟

 در حال حاضر نزدیک به ۱۵۰۰ چشم‌پزشک عضو ثابت انجمن هستند و در استان‌های آذربایجان، گیلان، خراسان، زاهدان، اصفهان و شیراز هم انجمن‌های محلی و استانی شکل گرفته است که همه آنها زیر نظر این مرکز فعالیت می‌کنند.

فعالیت‌ها و مطالعات علمی و اطلاع‌رسانی نتایج مطالعات به مردم و عموم جامعه و برگزاری کنگره‌های چشم‌پزشکی در تهران و شهرستان‌ها برای معرفی دستاورد‌های علمی از جمله برنامه‌های ثابت انجمن چشم‌پزشکان ایران است.

منبع: روزنامه جوان

این مطلب سال ۹۰ در روزنامه جوان منتشر شده است.