علی البرزی

این روزها در سطح شهر در روابط بین رانندگان تاکسی و مسافران مشاهده می‌شود که در بیشتر موارد چنانچه مسافر پیگیر نباشد، ‌‌‌راننده با گرفتن ژست حواس‌پرتی، ‌‌‌تعارف، ‌‌‌چرب‌زبانی یا به بهانه نداشتن پول خرد از برگرداندن مابقی کرایه خودداری می کند!

هر چند اندک مابقی کرایه، ‌‌‌ضرر یا منفعتی برای هیچ یک از طرفین ندارد، ‌‌‌اما آنچه در این میان به شدت پایمال می‌شود، ‌‌‌حقیقتی است به نام «حقوق شهروندی»!

تا به امروز تعاریف مختلفی از حقوق شهروندی و لزوم رعایت آن از طرف سازمان‌ها و دستگاه‌های مختلف مطرح و این اصل در جامعه به یکی از اولویت‌های نظام قضایی، ‌‌‌سیاسی و اداری تبدیل شده است به صورتی که در سال‌های گذشته با افزودن موادی به قوانین برنامه پنج ساله در رابطه با حقوق شهروندی، ‌‌‌توجه به این مهم در جامعه دوچندان افزایش یافته است. ‌‌

حقوق شهروندی آمیخته‌ای از وظایف و مسئولیت‌های شهر و دولت یا قوای حاکم در قبال مردم و متعاقب آن شهروندان در قبال یکدیگر است و در این بین، ‌‌‌روابط رانندگان وسایل نقلیه عمومی با مسافران به دلیل استفاده فراگیر از این وسایل برای آمد و شد، ‌‌‌بسیار بااهمیت‌تر است. ‌‌

برای درک اهمیت این موضوع می‌توان به الزام قوه قضائیه به تهیه‌ «لایحه‌ حفظ و ارتقای حقوق شهروندی و حمایت از حریم خصوصی افراد» و آغاز طرح برگزاری دوره‌های آموزشی برای رانندگان تاکسی در حوزه‌های مشتری‌مداری ‌و مسائل اجتماعی و فرهنگی اشاره کرد. ‌‌‌این توجهات با تصویب ماده واحده‌ «حقوق شهروندی در قانون احترام به آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شهروندی» تشدید شد و با تأکید‌‌‌ات ریاست وقت قوه‌ قضائیه در سال ۸۷ بر حفظ این حقوق به اوج رسید. ‌‌

البته اهمیت حقوق شهروندی از زاویه دیگری هم قابل بررسی است؛ در سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ تأکید‌‌‌ شده است ‌که در افق ۲۰ ساله، ‌‌‌جامعه باید مبتنی بر مردم‌سالاری دینی، ‌‌‌عدالت اجتماعی، ‌‌‌آزادی‌های مشروع، ‌‌‌حفظ کرامت و حقوق انسان‌ها و بهره‌مندی از حقوق شهروندی مساوی باشد. ‌‌

در رابطه با حقوق شهروندی در اسلام هم تأکید‌‌‌ات فراوانی شده است به صورتی که در آیات و روایات مختلف از واژه‌ای به نام «حق‌الناس» نام برده شده است. ‌‌‌به طور طبیعی امنیت، ‌‌‌سلامت و آرامش جزو چنین حقوقی هستند و هر اقدامی که موجب سلب آنها شود، ‌‌‌تعدی به حق‌الناس است.

با این وصف، ‌‌‌کوتاهی در برگرداندن مابقی کرایه مسافر و اقداماتی از این دست مصداق عینی تضییع حق‌الناس و از زاویه دیگر، ‌‌‌کسب روزی مشکوک و غیرحلال به شمار می‌رود. ‌‌‌

باید به این نکته توجه داشت که رانندگی تنها حرکت در خیابان و اتوبان و رعایت قواعد رانندگی نیست. ‌‌‌نمی‌توان گفت که چون راننده خوبی هستم پس مسئولیت دیگری ندارم! راننده خوب بودن شامل مجموعه‌ای از مسئولیت‌های اخلاقی، ‌‌‌دینی و حقوق شهروندی است که همه باید آن را در نظر داشته و در رعایت آن کوشا باشیم. ‌‌

چنین فرهنگی نیاز به تعریف و تدوین از سوی نهاد یا سازمان خاصی ندارد بلکه عموم شهروندان با چنین فرهنگی آشنایی دارند، در واقع حقوق شهروندی پدیده جدیدی نیست بلکه نیازی است که از ابتدا با آن آشنا بوده‌ایم و از دیرباز به وسیله آیات و روایات ‌با عنوان همسایه‌داری و رعایت حقوق همسایه به آن توصیه شده‌ایم.

منبع: روزنامه جوان